Woans wi Minschen de Welt wohrnehmen doot, warrt normaal mit uns fief Sinnen verklaart — kieken, hören, rüken, smecken un den Tastsinn. Natüürlich hebbt wi mehr Sinnen, t.B. den Liekgewichtssinn orr de Wohrnehmen vun Warms un Küll, orr de Wohrnehmen vun uns egen Lief. Man laat mal de klassischen Sinnen bekieken: Wo wichtig sünd de?

Den Tastsinn hett meist allens, wat leevt. Wenn wi överhaupt jichenswat in de Natuur "primitiv" nömen köönt, denn is dat en primitive mechaansche Wirken. Sogor Eenzellers köönt sik dör en Medium bewegen un föhlt, wenn se mit wat tosamenstötten doot. Dat is eenfach nödig in de dingliche Welt. Verzichten kunnen wi Minschen op düssen Sinn ehrder weniger, denn wi wöörn uns ganz op anner Sinnen verlaten möten, dat wi mit de Dingen ümgahn un klorkamen kunnen; avers de Tastsinn maakt uns nich ut.

De Deerten weern ahn ehr Nees opsmeten

Rüken un Smecken sünd eng verwandt, un Rüken is bannig wichtig buten de Zivilisaschoon, 'neem een Nohrenkraam na de Nees beurdelen mutt — un anner Minschen un Deerten ok. För uns Hütige is dat nich mehr levenswichtig, as mennig Minschen in de Coronatied künnig woorn sünd: De Infekschoon hett dat Rüken tiedwies schachmatt sett — ärgerlich, avers keen Weltünnergang, wenn du nich jüst as Kööksch arbeiten deist.

Kieken hett ungeheure Bedüden — dat slütt uns de ganze Welt bet in grote Distanzen op. Kieken entdeckt de Steerns — woans sünst schulln wi ehr gewohr warrn? Man wenn 'n nich kieken kann, wat verännert dat? Homer weer angeevlich blind. Dat gifft mennig Blinde, de hoge Bildung hebbt. Nee — de Sinn, de uns an'n mehrsten utmaakt, is dat Hören. Vun't Kinnerbett an, ja vun Mudderliev an kaamt akustische Signaaln na uns Bregen un reegt de Intelligenz an. Hören is uns eerste Kontakt mit de Welt un de Minschen, un faken ok de letzte. Ahn den akustischen Kuntakt kann sik de Minsch nich recht entwickeln. Erinnert Se sik bloots an de Tragödie vun gehörlose Minschen, de fröher faken levenslang in "Irrenhüüs" wegsparrt woorn, wieldat se in'n Woortsinn doof weern. Dorbi weern se heel sund un normal intelligent — se kunnen bloots nich mit anner kommunizeern.

De Seggwies meent, "Blindheit trennt vun de Saken, Doofheit vun de Minschen" — un dat seggt allens. Helen Keller weer en Doofblinde, un dat grote Hindernis, mit anner Minschen to snacken, weer de Doofheit. Hören is wohraftig en Wunner. Ja, jedeen Wohrnehmung is en bioloogsches Wunner, man Hören is en Wunner vun sien Wirken her. Hören hett to systematische Verstännigen dör Luden, also to en Spraak föhrt, de an sik en Wunner is. Wenn een bedenkt, dat wi mit en poor Luden ut unsen Kehlkopp de ganze Welt beteken un verklaarn köönt! Un dat sünd bloots en poor Wöör — uns Fantasie sünd ja keen Grenzen sett, wo veel Wöör un Utdrück kunnen wi noch erfinnen, niege Saken to beteken! Ut mit de Spraak warrt de Minsch Minsch, nämlich en soschaal Wesen, dat sien Kernkompetenz is, mit anner Minschen tosamentowarken, sik uttotuuschen, to vertelln un to achterfragen. Snacken. Dat is dat Erfolgsrezept Minsch.

Dör dat Snacken köönt wi Saken künnig warrn, de wi nich sülven beleevt hebbt; un wi köönt ok anner Minschen solk Saken künnig maken. De Erfinnen vun Schrift maakt dat mööglich, mit düsse Övermiddeln vun Künn sogor över grote Tieden to jumpen. Dat schafft ok en ganz niege Anwennen vun den Sehsinn: Lesen. Wenn ik ehrlich bün, verwenn ik mienen Sehsinn gröttstendeels dorop.

En anner Wunner is de Musik un ehr Verwandtschap mit uns Geföhlen. Dat is en Radel twüschen Biologie un Psychologie, woans Musik dat maakt, so direkt op uns Gedanken un Geföhln to wirken ganz ahn Wöör — as weern wi Vagels, de ehr Moderspraak wöörlose Melodie is. A propos Melodien: Wunnert Se dat nich ok, wo veel ünnerscheedlich musikaalsche Utsagen mööglich sünd mit bloots en Handvull Töön, de een jümmers un jümmers wedder anners in Reegnfolg un Längde kombineert? Un noch sünd nich all Melodien utkomponeert, jedeen Dag kaamt niege tostann.

Nee, also wenn ik bloots een vun mien Sinnen hebben kunn, wöör dat dat Hören ween.