leckerAppels

vun Antje Heßler


To'n Anhören hier klicken:
Lesen deit Antje Heßler in Holsteener Platt.

En lütt Appel

In enen lütten Appel
Dor süht dat nüdlich ut
Dor binnen sünd fief Stuven
Graad as in en lütt Huus.Fief Stuven...

In jedeen vun de Stuven slaapt
Twee Korns, man bruun un lütt,
Se liegt so schöön an't Drömen
Vun Warms un leve Sünn.

Se drömt ok jüst noch wieder
Man enen schönen Droom,
As eenst se warrt dor hangen
An enen Wiehnachtsboom.

(Volksgoot)


De Appel (botanisch: Malus)

Vör ganz lange Tiet, ut de Kreidetiet, sünd al de eersten Appels nawiest woorn. De Afkömmlinge vun düsse Appels, Zwergappels un Holtappels, sünd in Kleinasien to söken. Up Hannelsweeg un dörch Trecks vun Soldaten is he denn na Italien kamen. De Römer gefullen de Appels, aver se weern ehr to lütt un to suur. Dor hebbt se den Holtappel mit den Zwergappel krüüzt un upproppt, se hebbt em vereddelt. Düsse Appels smecken ehr so goot, dat he för se as vullkamen Eten up ehre Trecks tell. So is de Appel dörch de Römer na Düütschland kamen.

Appelblööt

En Verwandte vun de Roos -- dat sühst glieksDe Appelboom höört to de Oort vun de Rosengewächse (Rosaceae). Kernaavt is de Naam vun de Ünneroort. He hett in Sommer gröne Bläder. De witte Blödenpracht, ut de de Appels wasst, ward veel besungen un gellt as Schöönheitsideal. Överall up de Eer ward Appelbööm anplant un de Appel tellt hüütigendaags to de beleevste Aavtoort. In Düütschland bruukt en Person in Dörchschnitt 17,6 kg Appels in't Johr. De gröttsten Appelplantagen sünd bi uns an'n Rand vun de Wienbargen. Dat sünd de so nöömten "Streuobstwiesen". In Nord- un Mitteldüütschland kennt wie dat "Alte Land", Meckenheim, Rheinland, Wetterau, Hessen, Havel, Sachsen un de Pfalz. In Süüddüütschland is uns besünners dat Land üm den Bodensee för Appelplantagen bekannt. Dat gröötste Anburebeet up de Welt is aver in China.

blöhn Appelboom

De Appel is würklich vun Natuur ut en vullkamen Nahrung. He kann glieks ut de Hand eten warrn. Sien smuck Utsehn reegt den Hunger an. He hett pro 100g blot 55 Kalorien. He is heel gesund, mit sien utwagen Andeel an Fruchtzucker un Säure un sien hohen Vitamingehalt (A, B1, B2, B5, B6, C un E). Ok Mineralstoffe as Kalziun, Magnesium, Phosphor, Schwefel un Natrium stekt in em binn. Na de niegsten Erkenntnisse is de Appel en vitalrieke un heel gesunde Kost. De Schoolkinner nehmt em geern as Pausenappel. Up Reisen is he ok en wunnerbor Eten twischendörch.
Vun den Appel kennt wi all noch de Rezepte vun uns Öllern:lecker

  • Bi Dörchfall geev dat reven Appels.
  • De söte Appelmost helpt bi Verstoppen.
  • En Appel an Dag sport den Besöök bi'n Dokter.
  • En Appel an Avend, denn kannst beter slapen.
  • En Appel an Morgen, un du warrst beter waak.
  • Appelsaft reinigt dat Bloot usw.

Wat man allens ut Appels to'n Eten maken kann, steiht in de Kaakböker. Vun Appelmoos över Appelkoken, Appelsupp, Appelsaft usw. bit hin to'n Braatappel. De Appel is wohrhaftig för uns Minschen un ok för de Dierten en vullkamen Nahrungsmiddel.

Dat hebbt de Appelbuurn spitz kregen un ümmer wedder niege Appelsorten tücht. Dor gifft dat Sommer-, Harvst- un Winterappels. Den Winterappel kannst besünners goot lagern un upbewohr'n. Dat gifft so veel ünnerscheedlich Sorten, de sünd gor nich to tellen. Up de hele Eer is de Appel dat Aavt, wat an'n mehrsten köfft un eten warrd.

Ok as Symbol speelt he in dat Leven vun de Minschen al siet ganz ole Tieden en groot Rull. Sien Utsehn un sien Form sünd vullkamen. He steiht för Leev un Leven. He gellt as Heelmiddel un sall fruchtbor maken. De Künstlers, besünners de Malers, hebbt em veel as Symbol up ehr Biller verewiegt. Wi kennt ok al den Sündenfall. Eva sall Adam mit en Appel den Kopp verdreiht hebben. In Märken un Sagen speelt he ok en grote Rull. In de Haupsaak hett he aver ümmer wat Godes to bedüden. Martin Luther hett seggt: "Wenn ik wüss, dat moorn de Welt ünnergeiht, wöör ik hüüt noch enen Appelboom planten."

Över den Appel gifft dat veel Redensorten. Wi kennt seker all:

  • Verbaden Appels sünd sööt,
  • In den suuren Appel bieten...,
  • Den Zankappel,
  • De Appel fallt nich wiet vun'n Stamm usw.

Seker gifft dat noch en ganzen Barg mehr över den Appel to vertellen. He is eben 'ne runde Saak.


Een Appelgeschicht vun Antje Heßler

Dat weer Harvst un de riepen Appels wöörn plückt un sorteert. Nu legen se dicht an dicht in Kisten verpackt neveneenanner un drömten vör sik hin. Ok uns Appel weer dorbi. De Kisten stünnen op den Appelhof in en Lagerhuus, dor weer dat recht koolt. Af un an wöör de grote Döör upmaakt. Denn kemen Männer un söchen Kisten ut un de güngen mit en Auto up de Reis. Vun den Larm weer de hele Sippschaft denn upwaakt. All keken neeschierig, of se ok an de Reeg weern. Wo dat wull hingüng?
Uns Appel höll de Luft an un leeg musenstill. Gor to geern weer he ok al up de Reis gahn. Aver de grote Döör wöör wedder tomaakt. He kunn wieder drömen un slapen. He drööm vun sien Kinnertiet, dach an den wunnerboren Sommer un an de warme Sünn. Geern weer he wedder up sien Boom. Dor hebbt em de lütten Vagels besöcht un em en Leed vörsungen. Wat weer dat schöön. Wenn dat to hitt weer, keem de Wind un strakel em de roden Backen. Nu schudder em so'n beten vör Küll. Aver denn sleep he wedder in.

Mit eens wöör he waak. De groot Döör wöör wedder upmaakt. De Männer nehmen sien Kist un denn güng dat mit en Auto up de Reis. Buten wöör he vun dat grelle Licht blend. He kunn gor nich kieken (Appels köönt ja sowiso bloots slecht kieken ). Dor leeg överall Snee un dat weer noch köller as in dat Huus. Up de Fohrt stött he ümmer mit sien Navers tosamen. Dat weer en Wunner, dat he keene blauen Placken kreeg. Endlich weer de Fohrt to Enn.

All tohoop kemen se in enen groten warmen Ruum. De Kisten wöörn utpackt un fien in en Reeg legen se nu up en Boord. En Fru keek sik de Appels an un köff en Pund. Uns Appel weer dorbi. Wedder güng dat up de Reis. Dittmal in en Inkoopstasch! De Tasch bummel an en Fohrrad un unsen Appel keem wedder in de Küll un stött sik up de Fohrt böös de Backen.

To Huus keek lütt Anna glieks in de Tasch un reep: "O, Mama, wat hest du för schöne Appels mitbröcht. Gifft dat hüüt enen Braatappel?" Wat dat wull nu heten sull, Braatappel? Dat Wort harr uns Appel noch nie höört. (So richtig good höörn köönt Appels ja ok nich .)

Dat duur gor nich so lang, dor wüss he Bescheed. De Fru putz un wisch em gründlich af, güng mit em to'n Kachelaven, maak de Röhr up un legg uns Appel in de Braatröhr. O, wat weer dat hier schöön warm. He rekel un dreih sik in de Warms vun en Siet up de anner. He müss nich mehr freren. Wat weer dat schöön. Aver dat duur gor nich lang un he fung an to sweten. He müss sik Luft maken, sien Huut wöör em to eng. He dreih sik na de anner Siet, aver dat help allens nix. Dat weer eenfach to hitt. Puff, reet sien Huut twei. Nu kunn he eerstmal wedder Luft kriegen. Aver dat duur blots en korten Ogenblick. Dittmal zisch un puff dat ornlich un en groot Lock reet in sien Huut. He stöhn so luut dorbi, dat harr de lütt Anna höört.
"Mama, ik glööv de Braatappel is goot", reep se mit ehr helle Stimm. Modder keem mit enen Töller un haal den Appel ut de Röhr. As he an de Luft keem, sack he in sick tosamen. Ok de kole Vanillesoß, de Modder ut den Melkputt över em goot, kunn em nich mehr to'n Leven bringen.

Nu leet lütt Anna sik dat goot smecken. Mit enen scharpen Lepel güng se den Braatappel to Liev. Gau harr se em verputzt un blot de Appelgriepsch leeg noch up den Töller. Dor wöör se en lütten brunen Kern wies. "O, Mama kiek mal, dor sünd ja luder lütte Kamern un överall is en brunen Kern bin." Se keek ehr Modder mit grote Ogen an. "Wenn ik so'n Kern in de Eer steek, wasst dor denn en niegen Appelboom?"



na baven