Horst Wernecke vertellt:

Woans Holsteens Oosten düütsch worrn is


De Besitt vun dat Holstenland güng vun dat föffte Johrhunnert an meisttiets hin un her. Mol weern dat de Sassen, de dat Leit in de Hannen hollen, mol de Slawen, de bit wiet na Westen to vördringen deen. Na 800 hebbt de Franken ut Korl den Grooten sien Riek de Landbrüch twüschen Noord- un Oostsee vun Dithmarschen ut in Besitt nahmen un denn christianisieren wullt. Dorbi harrns 'n ganzen Barg Arger mit de kriegerischen Slawenstämm, de oosten de Linie Kiel-Lauenborg seten deen. Se wulln mit den niemoodschen Kraam nix to doon hebben, harrn se doch ehr egen Gottheiten, un de nicht to knapp.

So richtig düütsch is Holsteens Oosten erst in dat 12. Johrhunnert worrn, as Graf Adolf II. vun Schauenborg, en olen Kumpaan vun Heinrich den Löwen, de Sassen, Fresen, Falen un Hollanners upropen dee, in sien Grafschap ruptokamen, neem se dat schöönste Land schenkt kriegen kunnen. De Lüüd hebbt twors weten, dat se hier baben in de Biesternis 'n hard Stück Arbeit mit Roden un Ackern to doon harrn, man se hebbt dat Ünnernehmen doch waagt, tomool de düütsche Kaiser Lothar up den Segebarger Kalkbarg 'n groote Trutzborg gegen de Slawen harr buun laten. Vun 1143 an keem een Buurtreck na den annern mit Redschoppens för Huus- un Ackerbu, Huusrat, Veehtüüg un Saatgoot bi de Ertheneborg över de Elv. De Neddersassen un en Deel vun de Westfalen hebbt sik gliek achter den Stroom breetmaakt un Rebeden bi Geesthacht, Schwarzenbek, Brunstorf, Mühlenrade, Köthel, Breitenfelde' un Gudow besiedelt. De annern Westfalen un 'n poor Buurn vun 'n Rhien kregen jüm ehr niege Heimot baven vun Lübeck twüschen Ahrensbök un Warder. De Fresen un Hollanners trocken gor noch wieder rup bit na Eutin, Süsel, Bosau un Niestadt. De insitten Holsten un Stormarn, de sik bit dorto mit de Slawen jümmers in de Hoorn legen harrn, weern heel vörsichtig un wagen sik blots 'n lütt Stück vun jüm ehr Plätz na Oosten to un besiedeln de Rebeden üm Bornhöved, Segebarg un Oldesloe. De Slawen müssen sik achter de Linie Lütjenborg - Hansühn - Lensahn - Grömitz trüchtrecken.


Besiedelungsströöm in Oostholsteen in't 12. Johrhunnert . Klick up to'n Vergröttern!

In de Johrn dorna güng't avers los mit de Rackeree: Holt müß rood, Land ümbraken, vermeten un in Gewannen updeelt warm, denn erst kunn een an't Plögen, Seien un Oornen denken. Man dat hett noch twee bit dree Generatschonen lang duurt, bit een seggen kunn, dat Holsteen 'n rein düütsches Land worrn weer. Veel Hölp hebbt de Siedlers vun de Mönken ut de Kloosters hatt, de dat Land al goot kennen deen un mit de Tiet Fachlüüd för Ackerbu, Veeh- un Fischwirtschaft worrn weern. Bito weern dat de Lüüd, de den ganzen Schriefkraam över Besitt un Rechten upsetten kunnen.

Nerrn de Heilsau hebbt de Reinfelder Zisterzienser, de 1186 ut Loccum kamen weern, de Lokatoren ut Pöhls, Heilshoop, Dahrnsdörp, Heidekamp, Groot Wesenbarg un Groot Barnitz bistahn. En grooten Andeel an de Besiedelung hebbt Fruunslüüd hatt, nicht blots dat se de ganzen Strapazen vun de Översiedelung mitmaakt hebbt, ne, se harrn biweglang noch de Göörn uptotrecken, müssen kaken, backen, neihen, spinnen un weven, un mancheen Fru hett ok bi't Ümbreken un Oornen holpen. Preetzer Nonnen hebbt so af 1211 kräftig bi de Besiedelung vun de Probstei holpen. Veele Buursteden in Barsbek, Lutterbek, Ratjendörp un Bendfeld sünd ünner dat Leit vun de Benediktinerinnen un jüm ehr Verwalters bewirtschaft worrn. De Hööf harrn de adligen Nonnen vun jüm ehr Vadders, de mehrstendeels Lokatoren west sünd, as Ingedöm mit in dat Kloster kregen. Ok de Wohlddörper Rastorf, Wahlstorf, Kühren, Bissee, Postfeld un Löptin wöörn na de Grünnung dörch holsteensche Adelslüüd dat Kloster as Versorgungssteden ünnerstellt. Dat Nonnenkloster Reinbek is erst ümbi 1224 gründ worrn un hett doch noch 'n grooten Andeel an de Rodungen in 'n Sassenwohld hatt. De Dörper Witzhave, Grande, Mühlenrade, Köthel, Ohe, Schönningstedt un Glinde sünd in de Tiet utbuut worrn. Wietlöftige Rebeden norrn vun den Sassenwohld harr de Adelsmann Timmo ut Hamm bi Hamborg al Johrn vördem mit 'n groote Heerschar trüchwunnen. De Dörper Sprenge, Lütjensee, Grootensee un Rausdörp sünd dorbi wedder düütsch worrn.


So'n godes Land nehm jedereen geern

Drollig is, dat de Hollanners an de Oostseeküst jüm ehr Dörper up hooglegen Hümpels un Moränenkuppen anleggen deen, jüst as wenn se sik vör de nächst Stormfloot schuuln wulln. De plietschhen Fresen vun de Nordseemaschen hebbt dat in korte Tiet schafft, dat veele Water up de mulsterigen Düpten in Seen un Dieken aftolenken, un kregen so de allerschöönsten Wieden för de Veehtucht. De Westfalen harrn veel mit dat Boomslaan un -spletten to doon. Se hebbt ehr Hüüs merrn in 'n Wohld up'n Dutten hinstellt, jüst as se dat vun tohuus her kennen deen. Up düsse Aart sünd de Oostholsteener to ehr so nöömten "Wohldrunddörper" kamen.
En poor Slawenlüüd sünd ok in Holsteen trüchbleven, man ehr Hööf, de ahnhin blots ut Flechtwark un Lehm upbuut weern, müssen se afgeven un siek niet Land in de Naverschap herrichten. So geev dat bald 'n ganzen Barg "Duppeldörper" mit 'n Naam, de "Wendisch" odder "Dudesch" vörsett wöör. Laterhen hett een dörför je na de Grött ok "Groß" odder "Klein" seggt. So is to'n Bispill ut Wendischen Brocowe Groß Barkau worrn un ut Dudeschen Brocowe Klein Barkau. Mennigmol sünd de deelten Dörper ok wedder tohopenwussen. Padelügge, Hobstin un Selkau sünd Bispillen dörför.

De wegjaagten Slawen hebbt in de Tiet ok egen Dörper gründ, meisttiets in de Neegde vun Seen, Dieken un Beeken, neem se fischen kunnen. De Gegend üm den Ratzeborger See un den Schaalsee weer jüm jüst recht. De Dörper Pogeez, Berkenthin, Disnack, Thurow, Segrahn un Zecher höört to düsse Aart Grünnungen. Mennigeen Slawenbaas hett dat de düütschen Lokatoren gor namaakt un den nien Placken sien Naam geven. Schlamersdörp weer instens Slaomirstorpe, Liensfelde weer Malinsfelde, un Pronstorf hett ehedem Peronesdorp heten.


Op'n Grimmelsbarg

Klor is, dat de Ünnerscheed twüschen Slaw un Düütschen ok in de Familjenbeteken, de dunntomol jüst anfung, mit ingahn is. Anners sünd de Naams Dudesch, Diitsch, Dutsch(ke), Düe un Düde up de een Siet un Schlaaf (Slawe), Wendt, Wünsche, Pollack, Fehmer (Fehmarner) un Pommerenke usw. up de anner Siet gor nicht to verstahn. Ok de so nöömten "Herkunftnaams" as Westfal, Fehling, Sass, Döring (Thüringer), Holste, Störmer, Frese, Flamm (Flame) un Dittmers (Dithmarscher) kann een to'n grooten Deel blots ut de holsteensche Besiedelungsgeschicht begriepen. Mancheen Düütschen hett in de Tiet ok wull 'n slawischen Naam afkregen, so to'n Bispill Nehms odder Niemsch, wat in de slawische Tung nix anners heten deit as "Düütscher". Veele Lüüd hebbt bi all dat Hin- un Hertrecken de Naams vun jüm ehr nie Heimot annohmen. So find een in dat erste Lübecker Personenregister Dörpernaams, de hier al as Familjenbeteken gellen doot, in Masse, so to'n Bispill Genin, Timmendorp, Basthorst, Grabau, Niendorp, Bliestorf, Hilligenhaven, Nienkerke, Trenthorst, Billenwerder, Haseldorp usw. Un so is so manchen Slaw wull ok to'n rein düütschen Naam kamen. Jo, dat weer 'n ganz schöön Mengelee in de Tieden.


Na de Översicht över de Bidrääg
Literatur:
1. Wie Ostholstein und Lauenburg deutsch wurden, Hartwig Fiege.
M + K Hansa Verlag, Hamburg 1979
2. Die Lübecker Personennamen, Dr. Almuth Reimpell.
Fr. Westphal Verlag, Lübeck 1929
3. Deutsches Namenlexikon, Hans Bahlow. Suhrkamp Verlag, Frankfurt 1972

29.4.2012


na baven