Fiete Lüttenhus: Vun rüchstännige Lüüd
To Friedrich Schnoors 50. Doodsdag


Friedrich Schnoor (1879 — 1966) — sien Schrieversnaam weer Fiete Lüttenhus — hett op Platt Gedichten un Geschichten schreven un reziteert. Sien Söhn Freddy Schnoor hett uns en ganz Koppel Texten ut sien Vadders Nalaat tostüürt.

To sien 50. Doodsdag wiest wi hier dree höögliche Vertellsels, klassische Döntjes, vun Friedrich Schnoor alias Fiete Lüttenhus. De Vertellsels speelt alltohoop wiet vör den 1. Weltkrieg, in en ländliche Welt; dat Högen is faken teemlich ruug un geiht op Kosten vun Lüüd, de beten langsam, rüchstännig, nich ganz up to date sünd — un dat bi all de heemliche Leevde to de "goden olen Tieden". Denn de ländlich-rüchstännige Welt is doch sien Welt, dor lett Fiete Lüttenhus keen Twiefel an. Villicht leevt he düsse lütte Welt jüst ümdat he mit ehr rüchstännigsten Bewahners komodigen Höög drieven kann.

Dat's all verschieden
En Stückchen ut de oole gode Tíed

De oole Kromer Hinnerk Krohn horr de dummerhaftige Angewohnheit, dat he bi jeden Snack seggen deh: „Tsche, dat's all verschieden, all verschiedenl" Ob dat dor nu hennpass oder nich, dor dach he nich öber no. Na, eens morgens stünn he achter sien Tonbank un kumpelmentier jüst son Windbüdel von Reisenden ut de Lodendöhr. He reep em noch no: „Dat's all verschieden; de een lett sick wat ansnacken un de anner nich, dat's all verschieden! lck keup, wenn ick will, un nich, wenn Se willn, dat's all verschiedenl"

In düssen Ogenblick tred'n Froo mit son groten Bummelkorf in de Döhr rin un keek sick son beten scho un ängslich in'n Loden üm.
„Sieh dor, Morgen, Morgen! — Na, wat sall't sien, lüttje Froo?", see Krohn.
„Och, ick wull geern, — hefft Se woll — ick harr gern dree Pund gode Kaffeebohn'n!“

„Jowoll, jowoll, wo düür sull de Bohn'n woll sien? — Dat's all verschieden, twee Mark, tweeföftig un dree Mark, dat's all verschieden!"
„Och", see de Froo, „ick drink geern 'n Tass goden Kaffee, geben Se mi man den'n besten.”
„Jowoll, jowoll, dat's all verschieden! — De een nimmt geern'n beten billig, un de anner nimmt vun den'n besten, dat's all verschieden!"
Dormit kreeg he de Kaffeebohn'n in de Tüüt, sett se op de Wogschool, un mit son'n Zislaweng gifft he de School, wo de Bohn'n opstunn'n, noch son lütten Gnuck, dat se op de Tonbank stöten deh un dat so utsehn deh, as wenn he wunner wat fôrn reelles Gewicht geben harr. Mit son smeerigen Grientje langt he denn de Froo de Tüüt röber.
„Och", meente de Froo, „de Tüüt köön'n Se spoorn, ick heff hier in'n Korf 'ne Kruk, dor kann ick den'n Kaffee rinschütten."
„Dat's all verschieden", seggt Krohn, „de meisten Lüüd nehmt em in de Tüüt, un Se nehm'n em leeber in de Kruk, dat's all verschieden!"
„Jo", see de Froo un meuk sick ünnen vör de Tonbank bi ehr'n Korf to schaffen, „wat ick noch frogen wull, kann ick de Kruk hier woll noch stohn loten? — Ick wull noch eben mol no de Apthek un hool se, wenn ick torüch koom, ab, un betool denn ok gliek."
„Ober geern, geern", see Krohn ganz fründlich, „dat's all verschieden! — De een nimmt dat forts mit, un de anner lett dat noch'n beten stohn, dat's all verschieden! Setten Se de Kruk dor man in de Eck op'n Bord hen."
Dormit schüfft de Oolsch mit ehrn Korf aff.

De Dag geiht hen, un as Krohn obends den'n Loden dicht moken will, dor süht he de Kruk noch op'n Bord stohn. He will den'n Kaffee wedder in'n Sack trüchschütten, dor ward he gewohr, de Kruk hett keen'n Bodden, de Kaffee is slankweg in de Froo ehrn Bummelkorf fulln. „Son verfluchte Bedregersch!“, flucht de Ool, „Ne, ne, ne, wo kann't angohn, dat's doch all verschieden! Wecke Kruken hebbt'n Bodden un wecke nich!"

Dörpkinner

Unglalublich, einfach unglaublich!“, reep de Herr Kirchenrot, de togliekertied Schoolinspekter weer, as he denn Breew leest harr, den'n he von den'n Pastor ut een von de Nohberdörper kregen harr, un de em schriewen deh, dat he em leider melln müss, dat bi em in't Dörp en grote Unsitte inreten weer; dat Jungs un Deerns, von de Lüttsten bit to de Gröttsten, de ut de School koom'n sulln, besonners bi heete Wídderung, tosoom'n splitternokt in'n Dörpdiek togangn weern un boden deen.

Sowat kunn doch nich angohn. De Göörn beneuhm'n sick dorbi so driest un unscheniert, dat von en Sittlichkeitsgefeuhl öberhaupt keen Red' mehr sien kunn. He sülws harr in sien Egenschaft as Pastor in de Konfermandenstünn ümmer wedder de Kinner scharp vermohnt, dat nich to maken, ok de Lehrer harr dat in de School streng verboden; ober alls harr nich hulpen.

He un de Lehrer weern machtlos dorgegen. Ok stünn'n de meisten Öllern op de Kinner ehr Siet; se seden eenfach, se harrn't freuher ok nich anners mokt, un op'n Lann weer dat so Mood'.

He müch den'n Herrn Kirchenrot bidden, doch mol sülws röber to koom'n un sick perseunlich von düssen unhaltboren Tostand to öbertügen. „Ja“, reep de Kirchenrot, „das werde ich tun! Morgen am Tag fahre ich hin. Dies kann so nicht weiter gehen. Hier muss Ordnung geschaffen werden.“

Den'n annern Dag steiht de Wogen von em all vör de Dör von't Pastorot. De Paster frei sick, dat de ole Herr op sien'n Breew gliek koom'n weer. En Teeken, dat he den'n Fall för sehr wichdig ansehn dee.

„Das Beste ist, Herr Kirchenrat“, seggt de Paster to em, as se beid' bi'n Glas Wien in de Studierstuuw sidd, „dass wir gleich gemeinsam nach der Schule gehn, wo jetzt gerade unterrichtet wird, und Sie in Gegenwart von mir und dem Lehrer nochmals energisch auf die Kinder einwirken. Ich glaube, Sie richten mehr aus als der Lehrer und ich mit unsern vielen Ermahnungen.“

'n halv Stünn later sünd beide Herrn in de School. Et weer en richdige Dörpschool; Jungs un Deerns, von de Lüttsten bit to de Gröttsten, weern all in een Klass. Weer dat eben in de Klass noch bannig luud hergohn, so weer dat op'nmol, as de beiden Herrn in de Schoolstuuw rinkeum'n, still as in de Kark.

Vör den'n Paster harrn se keen Bang, den'n kennen se un muchen em all' geern lieden, de weer ümmer fründlich; ober den'n „Annern“, mit de Brill, harrn de Göörn beus op'n Kieker. De harr' hier all Prüfung affholln un weer scharp mit jem affohrt, den'n muchen se nich.

Nodem de Kirchenrot den'n Lehrer kott begrüßt harr, wenn he sick an de Kinner un seed: „Kínder, ich komme heute zu euch, weil mir etwas sehr Schlimmes über euer sittliches Betragen zu Ohren gekommen ist. Soviel ich weiß, habt ihr, besonders ihr großen Konfírmanden, hier in der Schule und im Unterrícht bei dem Herrn Pastor, die zehn Gebote gelernt. Auch das sechste Gebot wird Euch genügend bekannt sein. Es heíßt darin: Ihr sollt keusch und züchtig leben! Wisst ihr, was dies bedeutet? – Neín, ihr wisst es nicht! Ihr schämt Euch zum Beispiel gar nicht, an heißen Sommertagen, ob Knaben oder Mädchen, gemeinsam und, pfui!, unbekleídet hier im Dorfteich zu baden. Ich verbiete euch dies aufs Strengste. Sollte dies noch einmal wieder vorkommen, dann werdet ihr die Folgen davon tragen müssen. Ich werde es rücksichtslos und ganz exemplarísch bestrafen lassen. Besonders ihr großen Konfirmanden solltet euch schämen. Euch lege ich es vor allem ans Herz, so etwas Ungebührliches nicht wieder zu machen.“

So, dat harrn de Göörn weg. Ob't helpen deh, weer bi de Dickfelligkeit von de meisten noch nich aftosehn. De Herr Kirchenrot wör dorop von den'n Herrn Paster inlod, bi em Middag to eten. Nohmdoogs wulln se nochmol tosoom'n to Felln un sick den'n Paster sien'n Roggen besehn. Se weern beide dull för de Landwirtschaft.
Nodem se noch'n Tass Kaffee drunken harrn, steken se sick'n Zigarr' in'n Brand un güng'n los. Dicht an den'n Preister sien'n Acker leeg de Dörpdiek.

„Nanu“, seed op'nmol de Kirchenrot, as se in de Nögde von'n Diek weern, „was ist denn das für ein Lärm?“— "Ach", seed de Paster, „da sind die Kinder schon wieder im Teiche zu Gange. Wir wollen uns beeilen, dass wir hinkommen und sie überraschen.“

All von wiedem sehgen se, wat dor speelt wör: Jungs un Deerns, Grot un Lütt towten splitternookt in den'n Diek rüm. Welk von de groten Jungs drögen sogor de groten Deerns huckepack op de Schullern un löten se denn, plumps, koppöber in't Woder falln.

„Es ist doch nïcht zu glauben!“, reep de Kirchenrot un wör vör Arger un Opregung blass un rot in't Gesich, „kommen Sìe schnell, Herr Pastor! Wir wollen sehn, dass wir von dieser Rasselbande einen zu fassen bekommen, da soll doch gleich ein Donnerwetter dreinschlagen!“

„Vorsicht, Herr Kirchenrat!“, reep de Paster, „hier ist ein Wassergraben!“ Ober dor weer't all to spät. De Herr seet all binn'n un schimp un fluch op sien geistliche Oort as nicks Goods, denn sien Stebel, Strümp un Büx weern quitschenatt woorn. Ober dat weer em egol, he müss' een'n von de Göörn tofoten kriegen, de süll em de Nomen von de annern angewen. He wull jem all parieren lehrn!

Doch as he sick wedder ut'n Groben rutangelt harr, wobi de Paster em helpen müss, un se an'n Diek wörn, harrn de Göörn all langn sehn, wat keum, weern snell an't Oewer rönnt, harrn no ehr Tüch grepen, un heidi weern se öber alle Bargen verswunn'n.

Blot so'n lütten Klabauter von'n Johrer fiew, de lütt Jochen Boldt, stünn dor noch ganz moderseelnalleen. De beiden goht no em ran, un de Paster, de den'n lütten Bengel kenn'n deit, leggt em de Hand op'n Kopp un fröggt em op Plattdütsch, „Segg mol, mien Lütt Jochen, wat weern dat för welk, de hier eben in'n Diek bood' hebbt un weglopen sünd? — Hest du nich von de Jungs un Deerns welk
kennt? Du büst hier doch west un musst se sehn hebben.“

„Ne“, seggt de Lütt mit so'n weenerliche Stimm', „ick bün jo eben eers koom'n.“

„Du hest hier doch all stohn, as wi keum'n“, seed de Paster wedder. „Du mußt doch sehn hebben, dat Jungs un Deerns hier tosoom'n in'n Diek weern, un keenst Se doch all'.“

„Ne“, seggt lütt Jochen wedder, „wie kann ick dat sehn, — se harrn jo all keen Tüch an!“

Mudder Puttfarken föhrt Isenbohn

Mudder Puttfarken harr'n grote Buurstell in en Dörp, wat'n halve Stunn' von Bargteheid afleeg. Se weer en Froo in de Sössdigen un süns noch ganz rüstig un gesund. Nodem vör eenige Jahre ehr Mann storben weer, harr ehr eenzige Söhn, de solang 'n Verwalter op'n Good in Mekelnborg west weer, den'n Hoff öbernohm'n. Wieldat he en fliedigen un düchdigen Minschen weer un de Landwirtschaft von lütt op an lehrt harr, weer he, liekers he noch jung weer, bald in'n Dörp een von de düchdigsten un angesehnsten Buurn.

Verheirot weer he nich. Mudder sorg för em so god, as se dat kunn. De beiden leevten tosom so recht glücklich un tofreden. Ok mit ehr Lüd kunn'n se tofreden sien. De beiden Knechts un de Deerns weern all bi Lebenstied von ehrn Mann bi ehr in'n Deenst west un harrn ümmer ehr Arbeit treu un fliedig dohn. Sorgen harr Mudder Puttfarken also nich; un doch keum dor een Dag ankrupen, de ehr Sorgen moken un swöre Gedanken bring'n sull.

Ehr Swester, de in Wandsbek bi Hamborg wohn, harr ehr schreben, dat se ehr beseuken much. Ehr Dochder harr den'n koom'nden Sünnobend Hochtied, un dor harrn se geern sehn, dat Tante dorto koom'n deh. Mudder Puttfarlken weer nu gornich för dat Reisen un wüss ok besonners mit de ool Isenbahn nich recht Bescheed.

„Wat sall ick dor", seed se, „am glücklichsten feuhl ick mi in mien eegen Hus.“ „Mudder, dat geiht nich anners”, harr de Söhn dor to ehr seggt, „henn musst du, süns vertörnst du de ganze Verwandtschaft.“

No veel Toreden harr Mudder sick denn ok entsloten hentofohren. En grote Buurkiep vull Fettigkeiten wör den'n Morgen, as se von Hus affohrn wull, opn Stohlwogen vörn bi Jochen, wat de Knecht weer, opn Buck sett. Mudder Puttfarken, de sick bannig opputzt harr — se harr ehr swattsieden Kleed an un den niegen Hot op —, wör von ehrn Söhn in'n Wogen hulpen. Denn stell he noch'n grote Fief-Liter-Kruk mit Botter, de boben mit Papier tobunn weer, un'n Dreeliter-Buddel fetten Rohm bi ehr mit rinn. Dat wull se ehr Swester mitnehm'n. „Koom ok god hen, Mudder!", seed he noch toletzt, „un greut ok scheun!“ Denn fohr Jochen mit ehr af.

As se in Bargteheíd vörn Bahnhoff sünd, heurt se den'n Tooch all fleiten. „Man snell", röppt Jochen, „ick gleuw, dat is he all!“ He helpt sien Madam, so fix dat bi ehr Vülligkeit von tweehunnert Pund gung, ut'n Wogen, hookt ehr in un bringt ehr no'n Bohnstieg ropp. Den'n Korf, de Botterkruk un den'n Rohmbuddel hoolt he in'n Galopp no. Mudder Puttfarken weer ganz ut de Pust un opgeregt. Ton Glück stunn de Toch noch dor. Jochen ritt een von de Wogendöhren op, schüwwt sien' dicke Madam in't Kupee rinn un achderan den'n Korf, de Kruk un den'n Buddel. As he allns binn'n hett, knallt he de Döhr to un geiht denn torüch no sien Spannwark un fohrt af.

Dat Kupee, wo Mudder Puttfarken von Jochen rinnbugseert weer, weer teemlich leddig. Blot een Herr un een Doom, de bannig fien in Tüch gungen, seeten dorbin'n un krüsen de Nees' son beten, as de dicke Buurfroo mit ehr Packellooschen bi ehr rinnsett wör. „Junge, wat is dat hier fein in'n Wogen", dach Mudder Puttfarken.

„Die Sachen können hier aber nicht im Weg stehn bleiben", seed to ehr de Herr, „die müssen Sie oben auf's Bord legen. Warten Sie, ich werde sie raufstellen", un he pack den'n Korf, de Kruk un den Buddel boben ropp." "Hier mag'n sick jo kuum doolsetten", dach Mudder Puttfarken, ober se riskier dat doch. Un as se sick grod so recht pomodig un gemütlich torecht sett harr, sett sick de Tooch langsom in Bewegung un fohr af.

„Gott sei Dank“, seed se to sick, „nu bün ick in'n Stün'n all bi mien Swester." Opnmol ward de Wogensdöhr opreten, un en Kerl mit de Bohnmütz kummt rinn un seggt to ehr: „Bitte die Fahrkarten!“ „Fohrkort?” seggt ganz bedeppert Mudder Puttfarken, „de heff ick nich." „Wie kommen Sie denn überhaupt hier in die zweite Klasse? — Und dann nicht mal eine Fahrkarte, das ist doch stark!“

„Mein Gott, Mann, regen Se sick doch nich so op", reep Mudder Puttfarken, „ick bün keen Bedreger un will jo ok betohln. Woveel kost dat denn?“ „Ich nehme kein Geld an", seed de Beamte, „das zahlen Sie, mit zehn Mark Strafe auf der nächsten Station, wo der Zug hält.“ De beiden annern Fohrgäst grien'n sick un wiesen nu ehr Billjets. „Achten Sie bitte darauf, dass die Frau nicht aussteigt“, seed he bi't Rutgohn noch to de beiden.

„Kinners, Kinners, wie geiht mi dat!“, reep Mudder Puttfarken ganz vertwievelt, „wenn ick doch blot eers in Wandsbek bi mien Swester weer!“ „Wohin wolln Sie, gute Frau?", frög ehr de Herr. „No Wandsbek will ick", reep se. „Dann sind Sie in den verkehrten Zug gestiegen, dieser fährt nach Stettin!“ „Och du leebe Tied!“, reep se, „denn mutt ick rut!“ — Se ritt dat Kupeefinster op un schreet rut: „Kutscher, holl mol an, ick bün verkehrt fohrt, ick mutt hier rut!“ — Je, de Kutscher heur un seh'g nicks, de Toch suus' ümmer wieder. Blot de Wind föt ünner ehrn nee'n Hot, fohr mit em af un joog em no'n Wodergroben rinn. „O nee, o nee, mien'n scheun'n nee'n Hot!", reep se un sack halfdot in de Pulsters dohl.

Opnmol reugt sick wat von boben her. Et weer de Rohm. De Buddel harr de ganze Tied op de Siet legen, un dörch dat Rütteln fung de Rohm an to gähren, un mit en Knall as en Kanon'nschuss fleug de Proppen von de Buddel, un nu leck in dicke Strohln de Rohm op Mudder Puttfarken dohl, versau ehr sieden Kleed, de Pulsters von de Sitzplätz, un de annern beiden Herrschaften kregen ok noch wat af un schimpen as nix Goods. Dat Kupee sehg ut as'n Swienstall.

Doch een Unglük kummt selten alleen. De Bodderkruk harr all lang'n dor boben op'n Bort op de Wipp stohn, un obnmol bardauts kippt dat Dings von boben dohl, un Mudder Puttfarken grod op'n Kopp, mit de Papiersiet no unn, so dat se bit öber Nees' un Ohrn in Botter seet. Na, dit Lachen von de annern beiden Fohrgäste! Se ritt sick de Kruk von' n Kopp, un in de Wut smitt se se gegen de Pulsterwand von den'n Wogen, dat de Schörrn von de Kruk dorvonfleegt un de Botter hupenwies' ín'n Wogen liggt un de Pulsters un de Kleeder besmeert.

Opnmol fohr de Toch langsamer un höll an. Se weern in Lübeck. De Döhr ward opreten un de Bohnbeamte kummt wedder rinn. As he de Bescherung süht un de beiden Mitreisenden em vertellt, wat passiert is, lacht he luud op un seggt to Mudder Puttfarken: „Die Sache wird Sie teuer zu stehn kommen, steigcn Sie aus und kommen Sie mit mir zum Stationsvorsteher.“ Nu wör von den'n de Wogen revidiert, un as he den'n Swienkrom, den'n de Ollsch anricht harr, sehn deh, schimp un fluch he nich slecht un droh ehr sogar mit Instecken un Gefängnis.

Wenn dat nu ok nich so slimm wör, as he dat seggen deh, so kost ehr de „Spoß" doch'n ganzen Hupen Geld. To'n Glück harr se sick eenige hunnert Mark mitnohm'n, süns harrn se ehr dorbeholln, bit dat Geld kom'n weer. Dat Fohrgeld för de tweete Klass' müss se, dor se keen Fohrkort harr, duppelt betooln. Uterdem hunnert Mark för' Verunreinigung un Beschädigung von dat Kupee.

Ok de beiden Fohrgäste, de mit ehr tosom in'd Kupee west weern, verlang'n von e'hr för dat Schiedigmaken von ehr fiene Kledaasch Schodenersatz. So wör Mudder Puttfarken ehr Geld, wat se bi sick harr, teemlich los. Soveel, dat se torüchfohrn kunn, behöll se ober doch noch.

„Süh so“, seed se, as se mit ehr Fettkiep, de se von all ehr Packellooschen as eenziges Stück glücklich rett harr, ut'n Bohnhoff wackel; „dit is dat letzte Mol, dat ick mit de Isenbohn fohrt bün. Mien Swester in Wandsbek kann ehr Dochters Hochtied ohne mi fiern. In den'n Tostand, as ick utsehn doh, kann ick mi dor doch nich sehn loten, ick fohr gliek wedder no Hus."

In Lübeck höll se sick nich lang'n op. Se erkunnig sick no en Fohrmann, de ehr denn ok den'n sülben Dag mit Peer un Wogen wedder no Hus fohrn deh.

As se in ehr Dörp ankeum, wunnern sick all, dat de Reis no de Hochtied so snell gohn harr.

Dat de Isenbohn doran Schuld weer, un wat se ünnerwegens för Mallör hadd harr, dat hett Mudder Puttfarken keen'n vertellt. Blot to ehr'n Söhn sed se: “Mit de Isenbohn fohr ick nich wedder.“ — Un dat hett se ok nich wedder dohn. Dorvon harr se genog kregen.


Översicht över uns Bidrääg vun un över Fiete Lüttenhus
26.6.2016


na baven