"Hulen an frömde Wader?"
— en beten humorig Erinnern an de Tiet vör sößtig Johr

vun Rudi Witzke

Ne, smiedig un hannig sünd wi Lüüd vun de vörpommersch Küst nich. De vun't Festland nömten uns "Överwadersche", "Lüüd över't Wader", up de annere Siet vun Bodden. "Sweedsche Vörpommern" sään de up uns, de nich bit 1815 vun de Sweden regeert wöörn. De stellten sik uns so mehr as Trolle vör. Is wat an: Ik dröög bit so an negen Johr mien Hoor lang bit na de Schullern, mennigmaal kruus as en Bessen.
Annersrüm weer Meckelboorg för uns so wat wi Utland. Un Berlin orrer ok Stettin en annere Welt! "Utlänner" harrn nich veel mit uns in'n Sinn un wi denn ok nich mit jüm. Uns See un de Strand harr aver jüm dat andoon. Un se kemen un wahnten bi uns in vull Kost un Loschie.
De Jungs vun dor harrn meist Matrosenantöög an, dorto witte Strümp un blenker swatte Schooh. Wenn de as Baadgäst kemen, denn makten se en groten Bogen üm uns "Trolle". Un wi harrn Verbott, jüm to argern. Sünst geev dat Arger mit de Öllern, bannigen sogoor.

Hen na de Överwaderschen un Sweedsch Vörpommern friegte een nich. De Lüüd güng dat dor to un to elennig. Bi uns sehg dat ut ehr Sicht man truurig ut. Harrn de holsteenschen Inheimschen de Kantzow-Chronik "Pomerania — Von Natur und Sitten des Folcks" leest, harrn se wüßt, wat dor för lege Lüüd bi jüm 1945 und 1946 ankamen weern. Dennso weer uns dat woll noch veel slechter gahn. Nu, na rund sößdig Johr Tosamenleven kann ik dat woll wagen, över uns un uns "Gastgever" de Wohrheit to seggen.

Thomas Kantzow weer Sekretär in de Kanzlei vun den Wolgaster Herzog. So üm 1530 hett he en Pommern-Chronik schreven, en Beschrieven vun de "Lüüd an de Küst", wat up Wendsch "po morze" heiten deit. Dat, wat he över de Pomeranen, mit de wi uns denn woll vermengeleert hebben, to seggen hett, is in so steltes 'Niehochdeutsch" schreven, dat een dat nich versteiht. Ik denk, ik ward dat maal översetten. He schrifft över Natuur un Bruukwiesen vun dit Volk:

"Dat weer keen tames Volk, ne, dat weer een leges Mördervolk. Krakeelsche Lüüd weern dat. Se kunnen un wullen keen Freden un gode Naverschop hollen. Alltiets hett dat sik mit de Navers bi'n Kopp hatt. Ok wenn se keen Grünnen harrn, hebbt se liekers Striet söcht, de annern verhext un wegjagt un ehr allens wegnahmen, wat se harrn. Besünners harrn se dat up de Scheep afseihn, de sik in en Sandbank fastrammelt harr. Dat steckte so in ehr binnen, dat se glövten, se kunnen dormit noch rümmerprahlen.

Un up disse Wies harrn se nich recht Lust un Tiet för Huus un Hoff un Arbeid up't Feld. Se hebbt ok keene ornlichen Hüus un Städer buut. Se timmerten sik so 'ne Oort Dack or en Breedschuur, so as se dat jüst künnen. Dor ünner söchten se Schutz bi Regen un Frost.

Un wenn denn maal Fienden keemen, hebbt de natüürlicherwies de Däcker un Schuur afbrennt. De Pomeranen hebbt sik de Tiet över in de Sümpen un de Wolden verkrapen. Un wenn de Luft denn wedder rein weer, kunnen se ehre lütten Hütten gau wedder upbuen.
Borgen un Festungen geev dat nich in ehr Land, vun wo du se regeeren kunnst. Up de Wies is dat denn kamen, dat frömde Herrn ehr nich ünnerkregen. Dorwegen sünd ok keen fromme Lüüd to jüm kamen, vun de se Benehmen harrn liernen kunnt."

Dor hebbt wi dat: Se harrn keen Benehmen liernt. Un Kuschen dään se ok nich.

De Holsteener hebbt Kantzow wiss nich kennt, aver över de ut'n Osten kamen Minschen binah so dacht, as he de rugen Lüüd beschreev. Een vun de gröttst Probleem weern de Junglüüd, de Inheimschen un de Deerns ut de kole Heimaat: Wenn en Inheimscher Buurnsöhn en Flüchtlingsdeern friegte, denn güng de Welt unner. — Blots negsten Morgen güng de Sünn liekers wedder up.
Is ok vörkamen, dat en Inheimsche nafragte, as se to weiten kreeg, dat en Liehrer ut'n Osten de School övernehm, wat de denn ok Düütsch snacken kunn.

Düütsch un Plattdütsch köönt wi aver, aver wiss doch! Aver mennigeen Saak kennt de Holsteener vun uns nich. To'n Bispill Göös-Wittsuur. Dat is en Leckerie. Nu warden aver ok dorto de överbröhten un de aftrocken Been nahmen, üm de utwuschen Darms wickelt weern. O, wat hett dat de Holsteener gräst. Binah as bi Tollatschen! Een nehm en Rest Bloot vun't Swienslachten, geev Roggenmehl to un Rosinen un Zucker un Salt. Ut den Deeg wöörn runne Kugeln formt, de in dat hitt Water, wo de Wust in kaakt weer, gor wöörn. Up utbreidt Roggenstroh drögten de Tollatschen. Igitt! — Naug! Schlaapbuffersupp un Schausterstipp verklick er ik nich mehr. Dor grust un gräst dat de Holsteener noch mehr.

Wat ok wohr is, blifft wohr: Welk vun de Toreisten hebbt denn ehr Tohuus beten schöner maakt as dat weer. "Bi juuch sünd de Dackel ja so groot as en Berhardiner!" sään dorup de Inheimschen. — Wat nich goot weer, dat is, dat se all över en Kamm scherten.

De Holsteener hebbt versöcht, dat mit dat Ünnerkriegen, as wi na'n Krieg vör sößtig Johr hierher kemen. Een Dichtersmann schreev dorvun in sien Book "Hulen an frömde Wader". Ne, huult hebbt wi doomals nich, ok wenn wi piert wöörn. Wi hebbt trüchpiert. Up unse Wies!

Pute. Bild: Dimus/Wikimedia Commons

Mudder harr, as wi noch all tosamen mit veer Lüüd in een lütt Stuuv in Cashagen up Stroohsäck up de Eerd husten, Gööseier gegen een Paar Schooh intuscht. Un twei Puten besorgte se sik ok. De löpen up'n Schoolhoff rümmer, kröpen woll ok maal dörch den Tuhn rupper up den Naver sien Wisch. Dat Gras weer dor höger.

Un denn keem de Dag, dat uns Puten, de Hahn un un de Hehn verswunnen weern. Alle Mann hooch söchten wi nu de Gegend af, fragten ok bi Adolf Gust un Heinz Maack na, wat se de Puten seihn harrn. "Nee! Hier sünd keen Puten west!" sään beid. Dat wöör düster, uns Puten fünnen wi nich wedder. Mudder weer truurig un argerlich. Drei Daag later stolzeerten de beiden Veicher wedder över unsen Schoolhoff. —
Johren hett dat duurt, ehrer wi rutkregen, wat aflopen weer. Adolf Gust un Heinz Maack wulln Mudder triezen un harrn de Puten bi sik up'n Hoff insparrt. Schööne Navers, disse beiden Holsteener! Ne, keen Jungs weern dat, utwossen Mannsbiller!

Wat en Minsch un sien Arbeid disse Herrschaften wert weer, kreeg ik bi den Buurn Hildebrandt mit: Ik kreeg een Peer-Gespann un arbeidte up'n Hoff un'n Acker vun morgens frööh bit spät avends — för Kost un bloots för Kost.

Melk. Bild: Stefan Kühn/Wikimedia Commons

Fru Hildebrandt weer avers wat gnädig un mildgevern: Mien lütt Broder Ernst weer dörch de willen Tieden doch bannig afmagert. De dörfte avends na de Melktiet kamen un in de Melkköök so veel Melk drinken as he kunn; Melk mit na Huus hen kreeg ik nich. —

Müßt ik mi even sülven versorgen: Jeedeenen Avend harr ik poor Hannen Weitenkörn in miene deipen Büxentaschen. De heff ik mi bi Fru Hildebrandt ehr Rietpeerd borgt, dat ik fodert heff, ja ok mit Weiten. Orrer leeg de Weiten neven den Haver?

De Sommer 1946 keem. Dat Korn up de Feller wöör immer rieper. De grote Oorntiet harr anfungen. Un in disse Oorntiet fööl vun de hoochlaadt Weitenfuhr denn an een Steed up den Knickweg faken een Weitengarv jüst dor daal, wo mien Mudder un mien Broder achtern Knick "Ähren stoppeln" dään. Tofall, nich? Dat Reep harr woll bloots poor Halms fastbunnen. Dat bröcht Weiten in'n Sack. Un Mehlsupp up'n Disch. Un Broot!

Un liek as Höhnerföhlen heff ik dat in'n Harvst an de Kartüffelstauden dreven. Dorbi landten welk vun de frischen Kartüffeln in mien deipe Büxentaschen. De smeckten as Pellkartüffel allerbest. Up Bezugsschien harrn wi twee Säck Kartüffel vun een Buurn kregen, de aver all na veer Weken verfuult weern. — Een Steckrööv sekerte en Meddageten för veer Personen, doch de goote Rööv kreeg een slecht vun'n Hoff smuggelt. De müßt een schon twei snieden.

Dat mit de Breeschuur müßten de Holsteener aver Kantzow so glövt hebben: Se stoppten in dat Huus, in dat Vadder 1946 na de Sommerferien de School ingang bringen schull, veer Familjen un en polschen Offzeer, tosamen an 15-16 Minschen. Dorto en Hund un en Katt. Un een Schoolstuuv müßt noch över blieven.

De Timmermann Julius Grimm timmerte ut sagt Fichtenholt twei lange Dische, so as se up Beerfeste stahn, un veer lange Bänk. En Eck vun de Wand wöör gröön anmaalt. Se fünnen en kaputte Figuur ut Gips. De wöör tweislaan. De lütten Stücke müßten as Kried deenen. 109 Kinner liernten denn dor bi een Liehrer in dree Schichten.

Un wat schall ik seggen: Dor weern elkeen Johr in dat veerte Schooljohr so plietsche Buttscher, dat se de Prööv för de högeren Scholen bestünnen, ok welk vun de "wilden Lüüd", vun "po morze".

Un hüüt is dat so, dat de Toreisten ok nich mehr in Breeschuur leven. Smucke Hüüs hebbt se sik buut.
Müßt en besünnern Blick hebben, de Heimschen vun de Toreisten hüüt ut eenannertohollen. Wenn de ok keen frömd Herren ünnerkregen hett, de Tiet hett dat schafft.

Hüüt gifft dat blots noch Cashagener un Stockelsdörper. Blots en Fru hier in Stockelsdörp hett een anner Meinen. Se kennt sik un ehr Lüüd, de annern sünd de Frömden, de Toreisten, un de blieven frömd. So mutt dat ok sien. De hett as Minnerheit Schuul un Schutz vun överall.

Aver wi warden de Wolgaster Kanzlei maal schrieven, dat de Chronik ännert orrer wiederschreven warden mutt.