Schraag un ok beten kurioos, aver gesund!

vun Rudi Witzke



Dioxin up de Vietnamesen, Bild: Wikimedia commons

Wi hebbt dat gaud. Uns Naver, de Tähndokter, is nu ok Friegänger. Sien Fruu un hei un wi, Inge un ik, draapt uns faken, wieldat to Naverschop tauhöörn deit. Wi hebbt jümmer wat to bekakeln.

Natüürlich müßt de Skandaal vun Dioxin besnackt warden, dat dat bi Verbrennen entsteiht, dat dat överall vörkamen deit, maal miehr, maal weniger.

Dat de US-Fleigers in Vietnam en Oort Dioxin up de Hölter vun Vietnam sprütt hebbt, denn fööl dat Loof af un ehr Fienden kunnen sik slechter verstecken. Natüürlich sää een ok wat vun Seveso.


Stadt in'n Smog

Un de Smog, de vull vun de giftigste Gift is, dat wi kennt, is heel wat Leges. Un dat de lütten Buttscher bit to een Johr an meisten vun dat Gift afkriegt, wieldat de Muddermelk veel dorvun hett un de Lütten veel miehr eet, nümmt man ehr Körperwicht as Verglieksgrött.

Un denn fröög ik uns Naversch, de vun Sweden kümmt, wat se „Blodpättar“ un „Tollatsch“ kennen dää. Se dää. Se kennte dat vun ehr Oma, Buurslüüd in Norden vun Sweden. Un bi uns mütt dat hangen bleven sien ut uns vörpommersch Swedentiet vun 1648 bis 1815. Dat weer so keen Armlüüd-Eten. Uns Naversch Opa weer een rieke Buur. De ierste Blodplättar weer sien.

Wenn een beten schenant is, denn mutt hei/se so un so dissen Text wegschalten.


Blodplättar

Blaut is en besünnre Saft. Hett Goethe al seggt. Wenn Åånten slacht warden, denn lett een dat Blaut akraat in en deipen Teller lopen, wenn de nich reikte, stünn en tweite dorneven. Dat Fibrinogen un de Blautplättchen sorgen denn dorför, dat dat to en Blautkauken gelierte. De wöör glieks sülvigen Dag mit poor fien hackt Zippeln braadt to „Braden Blautkauken“. Mien Schwägerin maakt dat hüüt un düssen Dag för mienen Brauder. Dat weer de Lohn för de Slachtarbeid un Ååntenuptrecken.

Un de Schwägerin kaakt ok de Innerien un dat Lüttfleisch vun de Aanten söötsuur. Ik krieg ok maal en lütten Steinpott as lecker Geschenk.


Entenklein. Bild: Gratisfoto.eu

Wat se verarbeidt hett? Kopp ahn Snavel, den Hals, de Flægel, dat Hart, de Lungen, de Maag, de Fööt, vun de de Huurnhaut aftågen wöör un üm de de jümmer wedder wuschne Darm wickelt wöörn. De Åånt, ach ja, de Åånten, de hett mien Mudder an de besten Spieslokale in Stralsund, later in Lübeck verköfft.

Wi harrn mit dat söötsure Ååntenlüttfleisch un Stampkartüffel uns Mahltieden. Hüüt is dat en Geschenk för mi.


Uns Aant in’n Fiensmeckerlokaal. Foto bobby metzger/Pixelio


Tollatschen. Bild: Skäpperöd/Wikimedia Commons

Na Tollatschen harr ik ehr ok fraagt. Wi kregen beid dat Rezept tosamen. Dat Blaut vun’t Swien wöör för de verschieden Wüste nahmen. Denn bleev meist wat över, bi uns bestimmt, wieldat wi keen Rode Grüttwust makten.

Also, to dat över blevene Blaut keem Roggenmähl, Rosinen, Kardamom, beten Solt un Zucker. Dat wöör ornlich dörchknäädt. Ut den Deech wöörn Dinger so as Kloppse maakt.

Un disse Tollatsche kemen in de Wustsupp und wöörn kaakt. De geev dat denn avends anbraadt to Braatkartüffel.


Braatkartüffel. Foto: Polesny/Wikimedia Commons

Mudder ehr Fründin hett en Dochter, Eva. Na de Wenn kemen wi wedder tosamen un se besorgte mi bi’n Slachter in Grimmen Tollatschen.

Bratkartüffel geev dat meist elkeen avend, wokeen wull, kreeg noch Klüter-Melksupp vun Mågermelk. De kann een in Kååkbäuker unner "Fastentietsupp" finnen.

To de Kartüffelsupp geev dat drei Schieven Mettwust orrer Soltgurken. De Soltgurken leggte Mudder na dat Rezept vun ehr Mudder in en grotes Holtfatt. Dat stünn buten ünner en Busch.


Mettwust orrer Soltgurken! Nich beed!

Wenn dat denn köller wöör, keem dat in’n Windfang. Denn kunn’ wi bit Februoor neegst Johr uns Soltgurken noch eten.


Wat is denn dat för'n snaakschen Kram? Tomatensupp!

Un wokeen solk Kost wennt is, den passeren kurioose Saken. Uns Öllern plegten dat Tosamenleven mit de Navers. Ik weer ünnerwegens, de borne Komtess Elgetti, nu aver Fru Kräuger up den Gautshoff Freienlande to’n Gebortsdag to gratleern. Heff ik denn maakt, mien Geschenk — twei Pund Honnig — afleivert. „Bliev doch to Meddag bi uns“, wöör ik inlaadt. Ik bleev un seet na korte Tiet vör en rode Supp. De kennte ik nich. Smeckt de nu sööt orrer woans? Mi gräste. Den Tomatensuppen-Smack kennte ik nich. Ik heff se daalkregen. De Sweit leep mi den Rüüch hendaal. – Ik schull noch faken mit vörnähm Eten un Drinken so mien besünneren Beleevnisse hebben.


Wruck. Foto Garitzo/Wikimedia commons

En Festeten weer Gaus-Lüttfleisch in Steckrövensupp. De Gaus weer al wedder bi en Delikatesslåden. Un Steckröven orrer Wrucken, dat’s en Geschicht för sik.

Un denn vertellten wi vun uns Vörleiven för Fisch. Billig mußt hei sien, smecken müßt he aver ok.

Mien Vadder weer sien Levlang een Döschfan. Mudder müßte aver jümmer dat Koppenn köpen.

Hei kennte de Muskeln vun’n Kopp, de de Kabeljau orrer Dösch to’t Tausnappen, Kauen, Nicken, Kopp-Dreihn bruken dää. Dat weer besünners smackiges Fleisch. Natüürlich mucht hei dat Schwanzenn wat leiver. Bloots dat weer duppelt so düür. Hei sammelte vun sien Dösch de Liekgewichtsknaken in en lütte Doos. Un hei kunn bi so en lütt Gebild seggen, wat de Dösch mal wågen harr.

 


So lütte Krutzen warrt trüchsmeten. Bild: Szabi237/Wikimedia Commons

Ut de Dieken hålten wi Krutzen. En Drahtkorf wöör wiet rutsmeten un denn gau an Land hålt. De Fisch so groot as een Hand un grötter wöörn mitnahmen, de annern wedder trüüchsmeten. Krutzen in Bodder braat is en Delikatess west.

Vun Pilze bruuk ik nich veel uptotellen. Dat is hüüt noch in de Pilztiet för vele Familien ein Freud, vele Måhltieden vun de Wischen un ut de Hölter to hålen. Vun Becquerel (kiek ok hier), de sik in de Pilze sammelt harr, mütten wi hüüt keen Angst miehr hebben, wenn wi uns nich överfreten.


Kruse Gluck. Bild: Marek Mlynarczyk/Wikimedia Commons

Uns Nicht Katrin truute sik aver nich an de Kruse Gluck ran, as wi up Fanø en staatsch Exemplåår funnen harrn. — Aver Riesenboviste!


Footbälle? Nee, Riesenboviste! — Bild: Kettelring/Wikimedia Commons

So en Fund maakt en Familije twei-, dreimaal satt. De Bovist ward in zentimenterdicke Schieven sneden, mit Solt un Pepper bestreugt un as en Kotlett paniert. Denn braat’s ehm in Bodder.

Un denn heff ik vertellt, wat wi Spååß hebbt mit unsen annahmen Enkelsöhn Ravil ut Sibirien. De Jung, de snackt en Düütsch, dor kann een hier Borne sik en Schiev vun afsnieden.

Wi hebbt so an Språåkspille unsen Spååß. Wi alberten so’n beten rüm. Ik sää, ik weit nich, woans dortau keem, „Schweinebeine!“ „Opa isst gerne Schweinebeine. Aber Oma kauft ihm keine.“ „Schweinebeine! Schweinebeine! Schweinebeine! Oma kauft ihm keine“, rappelte hei, as de Oma dortau keem. „Oma, was sind eigentlich „Schweinebeine?“" fröög uns Enkel de Oma. De keek mi beten strafend an un lööt mi mit dat Anmarken „Denn erklär Ravil dat man mal!“ sitten.

Ik weit nich, wat ik stottert heff, aver „Schweinebeine! Schweinebeine!“ jümmer flinker to seggen is unsen Enkel en grote Spååß.


Schweinebein. Bild: Jens Jäpel/Wikimedia Commons

Ne, ik heff ehm dat Bild von baven nich wiest. Dat Iesbeen orrer Spitzbeen geev dat in föftiger, sösstiger Johren bi’n Slachter, ok de Spitzbeen 1 un 2. De hebbt wi suur inkaakt un to Stampkartüffel benaagt. Dat Iesbeen 3 kannst af un an hüüt in en gaude Fleischafdeil in en Supermarkt noch kriegen. Dat Rezept mit Suurkruut un Stampkartüffel is ja wohl bekannt.

Na, uns Ravil hett denn jümmer wedder fraagt, wat Oma mi „Schweinebeine“ kaakt harr. Ik harr dat Spill binah vergeten, dor geev dat bi uns Iesbeen up Suurkruut. Un? Mien Inge geev tau, dat dat bannig gaud smecken dää.

Wi harrn wiss noch miehr utfollnes, vergetenes Eten erinnert. Dor packte Inge den Prospekt vun de Stockelsdörper Supermärkt up den Disch. Un wi weern in uns Tiet ankamen:

„Dat willt de Lüüd hüüt hebben. Müßt maal seihn, wat de sik dor in den Tüten packen laat! Dat Kilo vun dat halve Swien för € 1,99, 1 Kilo Swienschullerbråden för €2,49, de lütt Hahn kost € 2,99. De Reklaam ward jümmer bunter.“

Desto miehr Buurnhööf vunwegen Schiet in’t Fudder slåten warden, desto billiger ward anfangs dat Fleisch. Dat geiht korte Tiet so und denn müsst an de Fleischtheek miehr henleggen as bi dat Supertanken. Warden denn de Rezepte vun de Nakriegstiet un vun Uroma vörhålt?

Uns is kloor, dat dat in de negsten Tieden nich beder ward. Denn warden even wedder Dusende vun Deerten „keult“, wat ümbingen bedüüdt. Dat is denn bi lütten ok en ethische Fraag: Mit welk Recht bringt wi Dusende vun Deerten üm un verbrennt se, wieldat wi to raffgierig un dusslig un kriminell sünd. Ornlich tågen, gaud fuddert un ahn veel Smarten slacht, dat is bi Minschen nu maal so, de ok Fleischeter sünd.

Na en Paus warden de groten Swienfabriken un Eierfabriken un Putenfabriken wedder friegeven. Allens ward vergeten, geiht so orrer leger wieder. „Un so köönt wi in’t Schlaraffenland leven un uns na un na vergiften!“ Jümmer rascher!

Dorför sorgt de Nohrenfabriken denn schon, Buurn gifft bald nich miehr.

Dorför sorgt de Putenbarons, Eierförsten, Swiengenerals, Biogas-Mais-Eddellüüd, Lütt-Hahn-Ridder un so wieder.

Wat köönt wi den mit en gaudes Geweten eten? Deep ünnen in de Ozeaane sünd de Gifte so verdünnt, dor leven de Deerten gesund. Un dat sünd Roodboors un Hummer.

Dat Kilo Hummer kost hüdigendags noch bloots 100,00 Euro un von Roodboors 30,00 Euro. Dat köönt sik denn bloots noch de Putenbarons, Eierförsten, Swiengenerals, Biogas-Mais-Eddellüüd, Lütt-Hahn-Ridder un so wieder sik vun ehr Vermögen leisten.

Dat is denn wohl höhnsch un hinnertücksch, eenanner „Gauden Appetit" to wünschen.


25.1.2011


na baven