Nanu, woneem is denn de See? Is Ebbe!

De Sünnschienkieker in'n Juni:

In'n Urlaub an'e See

 

 

 

 

 

 

 

De Sommer is dor, leve Lüüt! De schöönste Tiet von'n Johr fangt an, de Urlaubstiet.
Wohen fohrn Se denn? Na de Malediven oder na Frankriek oder villicht na Tirol?
Ik fohr an leevsten an de Noordsee. Swemmen, Sünnbaden, Wattlopen, Muscheln seuken un so.
Freuher sünd wi jümmer an de Oostsee fohrt, to'n Swemmen, Spazeerngahn un so'n Tüügs.
Aber denn sünd wi maal an de Noordsee west, un in dat Johr weer veel Regen, un jümmer, wenn maal Sünnschien west is un dat richtig warm weer, denn weer graad Ebb. Keen Water to sehn, wiet un siet. Ne, weer dat argerlich! Wi wullt doch swemmen.

Na, wi sünd denn in't Watt gahn. Dat weer villicht scheun! Wat hefft wi allens funnen!
Ne, Bernsteen nich, den gifft dat bloots an de Oostsee, aver Seesteerns un Muscheln un Krebse. Un'n Sünnbrand hefft wi hatt, ne o ne! Un wat weer dat för een ideliges Gefeuhl an de Feut, de Bodden von de See, ganz ribbelig von den Wellengang.
As wenn een op'n Waschbrett geiht. Un wi sünd lopen un lopen, ganz lütt weer de Küst achter uns, bloots'n lütten Striepen. Aver dor mutt een bannig oppassen, dat he rechttiedig wedder an Land is, wenn de Floot kümmt, dormit he nich elennig afsupen deiht. Ja, Ebb un Floot, dor mutt een Bescheed mit weten.

De Tide geiht nöömlich över de ganze Eer. Överall, wo de Welln von de groote See an de Küst slahn, gifft dat Ebb un Floot. Ob Atlantik, Noordsee Pazifik, Mittelmeer, Oostsee, Karibik, överall. Bi de Binnenmeere is dat aver nich so groot to marken as bi de Ozeane.


Woans kümmt dat mit de Floot tostann?

Ja, de Eer treckt den Maand an un de Maand de Eer, bloots de Fliehkraft vun de beiden hinnert se, dat se tosamenknallen. Avers dat Water, dat is ja nich so fast as de Eer, dat kann sik röhren, un denn reckt sik dat in de Richt von den Maand, bloots so'n beten, dat is al noog, dat't Tiden gifft op de See.

Uns Eer trudelt ja in Kosmos ehre Bahn üm de Sünn rüm un de Maand treckt sien Bahn üm de Eer. Op ehr Bahn stahn se denn mitünner in eene Reeg as 'n Schaschlikspieß mit dree Fleeschstücken. De Sünn alleen kann aver de Floot nich hoochtrecken, de is to wiet weg.
Wenn Sünn un Maand aver in eene Richt to de Eer stahn, denn gifft dat besünners hooge Floot (Springfloot) un besünners deepe Ebb, wo de Maand graad nich is.

Sünn, Eer un Maand op den "Schaschlikspieß". Nich maßstabsgetreu!

 

De Konstellaschoon vun Sünn, Maand un Eer bi (1) Springfloot bi Niemaand,
(2) Nippfloot bi tonehmen Halvmaand,
(3) Springfloot bi Vullmaand,
(2) Nippfloot bi afnehmen Halvmaand.

De Well nerrn wiest de Starkde vun de Floot.

de Maand
Eerst de Sünn, denn de Maand un denn de Eer (Niemaand) oder toeerst de Sünn, denn de Eer und denn de Maand (Vullmaand). De Fleeschspieß, dat is de Gravitationskraft, de medden dörch de dree dörchgeiht. Un nu trecken Sünn un Maand mit ehr Kraft de Eer tohoop an. Mann, ik segg Se, dor geiht de Boar af!
Un bi'n Krinkloop kümmt jede Gegend von uns Globus maal an de Reeg. Överall trecken se dat Water an, se wüürn dat woll ganz to sick trecken, aver so stark sünd se ok wedder nich, denn de Eer treckt ja torüch.
(Se trecken ok de Eerkrust ünner uns Feut an, aver dat markt wi nich, dat is nich so bedüdend, bloots so 50 cm, geneugt aver, dat de Steen mit de Tiet kaputt gahn.)
An'ne Sied von den Globus, door wo de Maand nich steiht, warrt dat nu heel wenig Water (Ebb). Aver op de anner Siet, to'n Bispill ünnen op de Süüdhalfkugel, warrt dat Water denn ok to Floot hoochdreeven, wieldat hier de Fliehkraft von den dullen Krinkloop von uns Eer dat Water henfeegt. Se weten ja, de Fleeschspieß. Dorbi steiht ja de Maand goor nich dor ünnen. Dorto seggen de Wetenschapler denn Nadirfloot.
Also baben un ünnen Floot, an de Sieden von de Eer is denn Ebb.
Mennigmaal steiht de Sünn nich in eene Reeg mit den Maand, sünnern an de Siet in Winkel, denn geiht de Floot nich so hooch (Nippfloot), un de Ebb is nich so deep.
Jümmer in de Reeg, wo de Maand steiht, ok bi Dag, dor is Floot baben un ünnen, aver bi Veerdel- un Halfmaand is dat nich so dull mit de Tide as bi Vull- un Niemaand.

De Dag von den Maand is 50 Minuuten wat länger as de Dag von de Eer, dorüm is ok Floot un Ebb nich al Daag üm de glieke Tiet. Dat is'n komplezeert Reken un mutt jümmer wedder nee utklamüstert warrn. Den Ünnerscheed in Meter twüschen Ebb un Floot nöömt de Wetenschapler Tidenhub.

Een kann woll seggen, dat eene Tide, dat sünd Floot un Ebb tosamen, an 12 bit 13 Stünn'n duert. Also woll so tweemaal an'n Dag gifft dat Floot un Ebb. Se möten aber an denken, dat't Aflopen von't Water, de Ebb, wat länger duert as dat Oplopen, sünst supen se batz! af in't Watt, wenn Se dat nich weten. Wenn de Ebb vörbi is, kümmt de Floot gau. Man mutt sik bi'n Wattlopen jümmer na den Tidenkalenner von de Gegend dor richten, oder noch beter 'n Kunnigen mitnehmen. Sünst kann dat licht de letzte Urlaubsdag sien.

  Wo hoch geiht denn de Floot?


Dat is ünnerscheedlich an de See. Mit 1 m in de Sekunn kümmt de Floot an de Noordsee to de Küst un hett'n Tidenhub von so 4 Meter.
An'n Atlantik is de Tidenhub so bi 10 bit15 m, un wenn dat Storm gifft, de dat Water an Strand drifft, villicht so'n poor Daag lang, denn is dat so bit 18, hööchstens 21 m. Ganz scheun, nich?

In den Jadebusen an'ne Noordsee to'n Bispill lopen bi jede Floot 8000 Kubikmeter Water per Sekunn. Dat is 40 maal mehr Water, as von de Elv in de See geiht.

In de Elv is de Floot noch 148 km wiet in Richt Quelle to marken. In'n Amazonas sogoor 1000 km wiet. (Naja, in de Elv hebbt se bi Geesthacht ja dat Sperrwark buut, in'n Amazonas nich.) In groote Stroommünnungen kann de Floot mit 25 km/h rinkamen. De Flootwell kann dorbi bit 8 m hooch sien.

Bi Sünnschien (Hochdruck) un aflannigen Wind kann de Floot ok maal bloots 'ne ringe Menge Water vör sik herdrieven. Denn stiggt de Floot nich so hooch un de Ebb fallt ok besünners deep. Denn bi hogen Luftdruck blifft dat Water sied, de atmosphärische Kraft drückt dat Water rünner.

Bi dicke Regenwulken (Tiefdruck) warrt dat Water nich so tosamendrückt, dor geiht de Floot hooch un bi Ebb geiht dat ok nich mehr richtig trüch. Bi sieden Luftdruck steiht dat Water hooch, bi den ringeren atmosphärischen Druck kann sik dat nöömlich bannig utrecken.
Een (1) Hectopascal Druckünnerscheed makt den Waterspegel bit to een Zentimeter höger oder deeper.

Wattlopen


Un wenn denn noch oplanniger Storm dorto kümmt. . . Huii! Dat gifft Hoochwater! Stormfloot! Un wenn denn ok villicht noch Sünn un Maand mit de Eer in een Richt stahn (Vullmaand oder Niemaand)? Na, denn kannst di grateleern! Springfloot, Stormfloot, Gnaade ji Gott! Dat Wedder alleen kann de Floot woll so bit 3 m höger stiegen laten.
Se sehn dat al, veele Saken kümmt mennigmaal tosamen bi so'ne Stormfloot, un denn, Lüüt, denn bruukt wi'n goden, hoogen Diek an de Küst, . . . sünst . . .

An't Mittelmeer un ok an'ne Oostsee markt een bloots wenig von de Tiden. Dat Water dor is ja woll richtig in Land inspunnen un kann nich mit den Maand lopen. Dor mutt alreets de Wind un de Regen dat Mehrste dohn.
Bi den Pazifik un den Atlantik süht dat anners ut. Dor kann dat Water sik free rögen.
In Vietnam un in de Karibik gifft dat aver bloots eene Tide an Dag, sünst aver överall twee.

Buten op See
Op'n groten Ozean gifft dat dörch den Wind hoge, lange Wellen, de wannern över de See, ok wenn de Wind al lang vörbi is, se dröppt sik mit annere Wellen, warrn jümmer grötter un höger. So kann een bannig groten Wellenbreker von en Storm bi Kap Hoorn 10 000 km wiet in Westeuropa an'e Küst oplopen. Oder een Well von Neuseeland löppt na Kalifornien hen.
Un wenn de Wellen von wiet un siet op See tosamendröppt, denn gifft dat 'ne bannige Dünung enerwurrns op'n Ozean, 'ne hooge, swoore See. Dor mutt een so richtig Seebeen hebben, dat he nich seekrank warrt.
Un kümmt wi dann na Europa, laten Wind un Tide dat Water bi Dover in "Ingelschen Kanaal" dat Schipp an de Küst ganz von alleen woll mit 25 km/h vörbidrieven.
Hei, dat is 'ne Fohrt! Dor brukt wi bi Floot ja bald keen Motor, wenn wi na Hamborg wüllt! Aver halt stopp, de Koptein mutt natüürlich oppassen, dor sind ok Untiefen. Doch dorför gifft dat ja Lüchtfüer un Seekoorten, nich? In Cuxhaven kümmt denn de Lotse an Boord, un de weet bannig goot mit allens Bescheed. So leggt wi bald sund in Hamborg an de Lannungsbrüch an.
Onkel Paul
Wat'n Glück, nu sünd wi wedder to Huus von de Seefohrt. Is doch sekerer an Land, nich?
Onkel Paul seggt jümmer: "Water hett keen Balken nich." Na un dor hett he ja Recht.
Kieken Se noch maal gau na, ünner www.bsh.de , wat in Hamborg-St.Pauli all Floot is.
Un nu fohrn Se man bald scheun in Urlaub.

'n wunnerboren Sommer wünscht Se

Ehr Sünnschienkieker


na baven