Dat Kruut för'n Heumaand: Dusendgüldenkruut vun Anke Nissen Centaurium Erythraea Familie Gentianaceae (Enziangewächse) |
|
||
Anner Namen: |
Agrinken, Apriniken, Augerinken, Aurinken, Auriken, Aurit, Biberkraut (L.Fuchs), Erdgall (Region Göttingen), Erdgalle (altröm.), Fieberkraut, Gallkraut (Obersteiermark), Gallenkraut, Grinken, Gottesgnadenkraut (Nordthüringen), Himmelsblümlein, Jäuse, Laurin, Laurinkräutel, Magenkraut, Margaretenblume, Margretenblume, Mariechen, Muttergotteskraut, Rot Orinkraut, Sintau, Sindört, Sinögge. Plattdüütsch: Aurin (nedderdüütsch), Dusendgüldenkruut, Dusendgüldenkruud (Region Oldenburg), Feverkruut, Gallenkruut |
||
Sammelt warrt:
|
Kruut (Herba Centaurii), |
||
Warrt bruukt: |
typisch Bitterkruut (Bitterdroge) jüst so as Enzian , |
||
So warrt't anwennt: |
|
||
|
|||
In der Stille wächst ein Blümchen Erythros is griechisch un bedüüdt "root"; Centum aureum is latiensch un bedüüdt "100 Gulden". In de Antike weer de Naam för uns Dusendgüldenkruut "Centaurion". Man hett dat Kruut mit den Kentaur Chirone in Verbindung bröcht, de sik sülms mit dit Kruut gesund maakt hebben sall, as Herkules em mit enen Piel verwundt harr. In de Antike un ok noch in't Mittelöller hebbt de Lüüd dit Kruut bruukt as Mittel
Leonhardt Fuchs schrifft in sien Kreutterbuch:
De düütsch Naam "Dusend-Gulden-Kruut" düüdt an, wo hooch dit Kruut as Heilplant ansehen wörr. Ehr Wert ehre Heilkraft wörr so hooch inschätzt, dat se nich mal mit dusend Gulden to betahlen weer. |
|||
|
|||
Wassen deit dat Kruut an
versteckt Plätze, in Wischen in'n Wald. De Stängel sünd
kantig, ästig. De Bläder länglich, as en Ei, de Blöden
sünd rosenroot. Blöhen deit de Plant vun'n Juni bet August,
smecken deit se bitter un rüken deit se nich.
Dat Dusendgüldenkruut kann wenn't Avend warrt, orrer
wenn dat Weder diesig warrt siene flach utbredten Blödenbläder
bannig gau uprichten un indreihen, inrullen. Dat is, as wenn de Plant
nu slöppt dat is aver ok en Schutz gegen Regen.
Friedrich Rückert (1788 - 1866); Översetten: Ludgerd Lüske |
|||
|
|||
Dat Kruut höört
to de Bitterdrogen, dat hett also Bitterstoffe, Gerbstoffe un Flavonoide
in sik. Un disse Stoffe wirkt jümmers anregen up dat Verdauen,
up Maag, Pankreas, Gall un Darm. Ok de Appetit warrt dorvun beter. "Wat bitter den Mund, is för den Maag gesund", so seggt de Volksmund, un so hebbt uns Vöröllern dat Dusendgüldenkruut ok jümmers bi all Buukpien bruukt. Noch hüüt warrt dit Kruut gegen Besweer bi't Verdauen anwendt,
to'n Stärken vun'n Maag un to'n Appetitanregen. En Extrakt vun
dit Kruut kümmt mit in de bittern Magendrüppen "Tinctura
amara" rin. Kneip seggt: de Tee
|
|||
|
|||
Dusendgüldenkruut gell bi uns Vöröllern
ok as Fruunskruut. Dat sull dat "Veer-Weken-Blöden"
vun uns Fruun lichter in'n Gang bringen.
Ok is dit Kruut as Mittel gegen Tollwut insett worrn. Fröher
wörr glöövt, wer enen Kranz ut Dusendgüldenkruut
up sienen Kopp harr, de kunn de Gedanken vun anner Lüüd
wies warrn. Geern hebbt uns Vöröllern en Strüschen Dusendgüldenkruut an de Deichsel vun en Peergespann fastmaakt, se glöven, denn kunnen de Hexen nich maken, dat de Peer scheuen orrer dörchgahn. Dusendgüldenkruut is bruukt worrn as en Talisman. De Fruun hebbt dat Kruut in lütte Büdel inneiht, de drägen de Mannslüüd in'n Krieg up ehr Hart. Man hett glöövt, dat so sien Bloot nich vergaten warrn kunn. Noch hüüt kann man beleven, dat Buursfruun Fruun vun't Land enen lütten Stengel orrer poor Blöden vun't Dusendgüldenkruut in ehr Geldtasch hebbt, se sünd övertüügt, dat denn ehr Geld nie nich all warrt. In't Elsass höör uns Heilkruut mit in de Weihbuschen,
höör also mit to de 9 Planten, de de Lüüd an'n
15. August (Maria-Himmelfortsdag) in de Kirch bringen, dat se segent
wörrn. Vun disse Weihbuschen heff ik al faken vertellt, as Bispill
bi Arnika, Wacholder,
Johanniskruut... Dat warrt seggt, dat dor, wo Dusendgüldenkruut wasst, de Blitz geern insleit. |
|||
|
|||
Teemischen, de helpen kann, den Bloothoochdruck en beten beter in'n Griff to hollen (kann een sik goot in en Afteek tosamenstellen laten):
So warr't anwendt:
Dorto kippt man denn noch enen Tee ut Mistel, den man vörher trecht maakt hett:
(Dissen Tee heff ik al bi dat Hirtentäschelkruut beschreven.) |
|||
|
|||
So warrt't anwendt:
(Dissen Tee heff ik al bi dat Söötholt beschreven.) |
|||
|