De Lübecker Märtyrer

Predigt vun Sabine Stürzer


Fröher weer dat düüster bi jo, man nu is dat hell worden dör de Herr. Nu leevt dor ok nah as Kinner vun dat Licht. Dor wasst denn allns rut, wat good un gerecht un wohrhaftig is.

Epheser 5

Leeve Gemeend,

ik heff Se hüüt de veer Lübecker Märtyrer mitbrocht. Veer Männer, de vör 69 Johrn hinricht worden sünd.

Ut de katholische Kark weern dat:

Hermann Lange
Eduard Müller
Johannes Prassek

Ut de evangeelsche Kark weer dat

Karl Friedrich Stellbrink.

Worüm mödden se starben?

Se harrn nich swiegen kunnt, swiegen öber dat, wat in Düütschland los west ist.
Se wull'n nich still tokieken, wenn Mischen, blots wiel se anners weern, ümbrocht woorn.
Se wull'n nich still sien, wenn Mischen ut ehr Heimat versleppt woorn un hier in Düütschland keene Rechte harrn.

Se harrn een grodes Vörbild: Bischop Graf vun Galen ut Münster. He haar den Moot, lut un düütlich von de Kanzel rünner to seggen, dat Minschen, de an Lief oder Geist behinnert sünd, systematisch vun Leven to'n Dod bröcht woorn. Jo, to de Tied weer dat begäng, dat "lebensunwertes Leben" eenfach so ümbröcht woor. Ik kann mi dat nich vörstellen: Mischen, de nich för sik sülben sorgen künnt, ward eenfach dodmookt. Ward wegsmeeten, as een Tass oder Teller, de twei is.

De veer Karkenmänner ut Lübeck:

Hermann Lange
Eduard Müller
Johannes Prassek
Karl Friedrich Stellbrink

hefft de Predigten vun den "Löwen vun Münster" leest, un se mudden so doon as de Bischop: Se müdden Jesus mehr gehorchen as de Minschen.

Dorin weern de veer sik eenig, un dörüm sünd se an 10. November 1943 mit en Fallbeil hinricht worden.

Wat dat brocht hett?
Op den eersten Blick nix, de Krieg hett nich ophöört, dat System is nich in sik tosomenfullen.
Likers, wenn wi wieder kiekt, sünd se uns to'n Teeken worden, en Teeken vun de Minschlichkeet in düsse düster Tied.
Un dorüm licht de veer mi an't Hart, dorüm much ik hüüt vun jüm vertelln un Se nu mit dat Leeven vun de veer Gottsmänner bekannt moken:

Karl Friedrich Stellbrink

Mit den evangeelschen Pastor Karl Friedrich Stellbrink is dat nich so eenfach:
As he 1934 no Lübeck keem, weehr he en groden Anhänger vun de Nazis. Hitler schnack vele christliche Wöörd, un so glöövten de Minschen, un ook Paster Stellbrink, dat he en wohren Christenminschen weer.

Eerst mit de Tiet weer de wohre Charakter to marken. As bi en Begräffnis vun en Lübecker Nazimann dat Kruzifix in de Freedhoffs-Kapell mit en Mantel verhangt woor, weer för Paster Stellbrink klor, wat los weer. Siet de Tiet füng he an, de Predigten vun Bischop vun Galen aftoschrieben und ünner de Lüüd to bringen.

De Predigten kreeg he vun de dree kathoolschen Preester, de ook nich eenfach wegkieken wullen un kunnen.

In siene Palmarum-Predigt 1942, glieks no den groden Bombenangriff op Lübeck, reep he: "Gott hett mit en mächtige Sprook schnackt — de Lübecker ward wedder beden lehrn."


Ruinen vun St. Marien, Lübeck. Bild Bundsarchiv 146-2005-0054

No düsse Predigt weert kloor, dat de Gestapo em in't Kaschott bringen wöör. Nu harrn se endlich wat, dat se em an't Tüüch flicken kunnen.

Johannes Prassek

He weer de erste Kaplan an de kathoolsche Herz-Jesu-Kark un vun de dree kathoolschen Geistlichen de deenstöllste.

De Lüüd in siene Gemeend muchem em bannig geern, kannst seggen, se harrn em leev.
He weer in sien Glooben eernsthaftig, man in'n Ümgang mit Lüüd fründlich, jümmers to Hülp paraat, he weer welig un harr veel Humor.
Un — he harr keen Bang, he schnack öber dat, wat in Düütschland los weer. He vertell vun dat Vergasen, vun de Minschen, de an Lief orr Seel süük sünd.
He schnack ook öber de Ort un Wies', woans mit de Lüüd ut fremde Länder ümgahn woor. In siene Predigten schnackt he jümmers wedder öber de verdwarsten Menen vun de Nazis.


Door na Auschwitz. Bild Bundsarchiv 175-04413

Un wenn no de Gottsfier Minschen ut de Gemeend em wohrschauten för so veel kloore Wöörd, denn anter he: "Eener mut doch de Wohrheit seggen!"

In düsse Tied lehr Johannes Prassek ook de polnische Spraak, üm de Minschen, de ut Polen hierher versleppt wörden weern, Gotts Wöörd to seggen. Besünners de Fruuns- un Mannslüüd, de sik hier in Gefangenschap in'nanner verleevt harrn, mookt he Moot, sik as Ehelüüd to föhln un so to leeven.
No den Krieg hebbt sik denn vele Polen in de Herz-Jesu-Kark verheiraadt.
Bit hüüt denkt de Minschen in de Gemeend geern an den starken Preester.

Hermann Lange

He harr een groodes Vörbild: Sien Vadderbroder weer Domdechant in Osnabrück.
Bannig fröh güng he in den "Bund Neudeutschland", dat weer en kathoolsche Vereen vun junge Lüüd, in de Karkenlüüd un Intellektuelle tosomen arbeiden dään.

Hermann Lange weer en nodinklichen Minschen, de den Opdrach, Gott sien Woort ünner de Lüüd to bringen, as dat Wichtigste in sien Leeven ansehn hett.

De Gedanken vun de Nazis weern em to afardig. Wenn he mit Suldoten to schnacken keem, hett he jümmers ganz kloor seggt, dat en Christ nich Suldot sien kann. Besünners in siene Predigten hett he dat jümmers wedder luud un düütlich seggt.

Eduard Müller

Eduard Müller hett vun sik sülben seggt, dat he unpolitisch is. Liekers, geiht dat in en Diktatur öberhaupt?

He weer dat jüngste vun söben Kinner un is in grode Armut opwussen. No de Volksschaul lehrt he Discher. Fröh marken de Lehrers un de Preester siene Gaven, un se geven em Privatstünn un sammeln Geld in, dormit he op Preesterseminar gahn kunn.
In de Gemeend weer he för de jungen Lüüd tostännig. Besünners geern güngn se mit em an Sünndag no de Messe rut in de Natur.
Siene Törns sett he ganz bewusst to düsse Tied an, wieldat de HJ ook üm düsse Tied jümmer Drepen harr.
De jungen Lüüd güngen nu lever na den Preester, wieldat he nett und fründlich, jo vull vun Leevde weer, ganz anners, as dat bi de Nazis begäng weer.
De Mannslüüd in de Gemeend arbeidt geern mit em tosomen, wiel he as lehrte Discher geern mit anfoten much un geern praktisch arbeiten dä.

Op de anner Siet weer he jümmers dorbi, de Schriften gegen de Nazis aftoschrieben un ünner de Lüüd to bringen.

Un as Eduard Müller opletzt in Kaschott seet, mook he grooden Indruck op siene Mitfungenen, wieldat he so fründlich und sachtmödig weer.
He kunn mit de Oogen schnacken un jüm Moot geven un Hülp sien, blots mit en Blick.


Veer Karkenmänner sünd hinricht worden, 1943, dat is en ewig lang Tied her. 69 Johr.
Un wat geiht uns dat hüüt noch an?

Mi liggt de veer bannig an't Hart. Wat sünd dat för Männer west: Se wüssen nau, wat jüm tostöten wöör, wenn se wiederhen seggt, wat se denkt. Un liekers hebbt se nich still swiegen kunnt, se müdden eenfach seggen, wat los weer in Düütschland.

So en Moot har ik ook geern, ook wenn ik em in uns Tied gor nicht bruuk. Wi hebbt dat hüüt doch veel, veel beeder: Wi künnt seggen, wat wi denkt, un keeneen deit uns wat.

Un dorüm bün ik truurig, ook fuchtig un benaut. Min Mann un ik, wi hebbt uns 2011 de Gottsfier to de Seligspreken in't Kiekschapp ankeken. Op Bibel-TV geev dat en Live-Överdreegen ut Lübeck.
Veele Karkenlüüd un ook uns Landsvadder hebbt kloke Reden holln. Liekers, nich eener hett seggt, över wat de veer Märtyrer preestert hebbt. Dor is jümmers seggt woorn, dat se gegen de Nazis weern un wo kurascheert se doch west sünd, un dat se uns Vörbild ween schallt, man keeneen is op den Gehalt vun de Predigten orr anner Arbeit vun de veer ingahn.
Keeneen hett vertellt, dat de veer ganz kloor seggt hebbt, ünner wat för Bedingen de Minschen, de ut anner Länder hierher bröcht worden sünd, hier leeven mööden. Wat "Dwangsarbeit" bedüüt.


Poolsche Dwangsarbeiters. Bild Bundsarchiv 138-W0724-310

Bi de ganze scheune Fier het nich eener seggt, dat de Märtyrer mit jümehr Predigten op dat Schicksal vun de Minschen henwiesen wulln, de nich för sik alleen sorgen könnt. Dat de Minschen, de an Lief, Geist orr Seel süük sünd, eenfach vun Leeven to'n Dood bröcht worden sünd. Dat Ganze nöhm sik denn ook noch "Euthanasie", wat so veel bedüüt as "scheuner Dood".

Bi de ganze Fier is nich een Misch dorbi west, de an Down-Syndrom lieden deit, oder een Suldoot, de ut Afghanistan trüchkomen is un den en Arm orr en Bein fehlen deit. Nich eener is dorbi west, de vertellt hett, dat he in en Warksteed vun de Diakonie arbeiten deit, wieldat he nich richtig lesen un schrieven kann, man dat he dor sien Utkamen hett. Keeneen is dor west, de seggen kunn, dat he sik freit, dat he keen Bang hebben mutt, dat he glieks afhaalt un to'n Dod bröcht ward.


Geistig behinderte Kinner in Schönbrunn.
Bild SS-Fotograf Franz Bauer, Wikimedia Commons

Dat sünd doch de Minschen, för de de veer Karkenmänner jümehr Leeven geven hebbt.

Un dorüm mudd ik seggen, dat ik Bang heff, Bang, dat wi bald wedder so wiet sünd as vör 70 Johr. Wiss, de Nazis, also de Lüüd in de 1930er Johren, hebbt all de Minschen ümbrocht, de no jümehr Menen nich an Leven blieben dröffen, wieldat se bloots Geld kosten doot un to nix to bruken sünd.
Liekers, de Gedanken dortau, de weern al in de 1920er Johren dor.
Lüüd — hüüt seggt man: "Wirtschaftsweise" — mooken sik Gedanken üm dat Geld un üm de Wirtschaft. Sehg jo teemlich leeg ut, dormools. Vun den swatten Friedag an de Börs in New York hebbt wi all ja wat hört.

So keken düsse kloken Lüüd, wo veel Geld intospooren is, un teemlich gau weern se bi de Minschen, de nich för sik alleen sorgen künnt. Bi de geistig Behinnerten, bi de Körperbehinnerten, bi de Kriegsversehrten, bi Alkoholikers un bi de olen Lüüd. De Reken weer ganz eenfach: Wo veel Geld lett sik spoorn, wenn de all nich mehr versorgt warn mööden, wieldat se nich mehr dor sünd? Jo, de Gedanken güngen sogor so wiet, of man de jungen, gesunden Lüüd dat tomoden kann, för düsse Oort Lüüd mit to sorgen?

Nu glöövt Se man nich, dat so wat blots in lütje Komer, in de Achterstuuven beschnackt worden ist. Ne, veele Lüüd hebt sik mit düsse Gedanken befoot. Viellicht is dat för den een orr den annern sogor de Grund west, de Nazis to wählen.

Na good, is lang heer, weer eben en leege Tied dunntomools.

Un op wat för en Padd sünd wi hüüt?

Een Bispeel:
Wi hebbt hüüt PID, oder beder: Präimplantationsdiagnostik un de Gen-Ünnersööken. Dor kanns al ganz fröh kieken, ob de lütt Bud, de de Fruu kriegen sall, ook gesund sien ward, or of he oder se nich ganz gesund to Welt kummt, oder wat för Krankeiten sik later finnen warrn.


Achtzellenstadium, Wikimedia Commons

An sick is so en Ünnersööken jo ook en ganz fiene Sook, man ik heff Bang, wo dat henföhren kann. Kann dat so kamen, dat op de Lüüd, de en Kind kriegt, so veel Druck mookt ward, dat se gor nich mehr anners köönt, as düsse Ünnersööken mooken to looten? Un wenn se denn to weeten kriegt, dat dat Lütt nich sund is? Dröft se dat denn noch behooln, oder is de moralische Druck, dat Kind nich to kriegen, so groot, dat se gor nich mehr anners köönt, as dat nich to kriegen?

Un wat ward mit de Minschen, de al leevt un de op de een oder de anner Oort behinnert sünd? Ward denn bald ook wedder seggt, dat se to düür sünd? Dat wi dat Geld lever för anner Sooken utgeven söllt?

Wat is mit de Minschen, de dörch en Unfall orr dörch en Krankeit orr wiel se eenfach old sünd, nich mehr för sik sülben sorgen köönt? Sünd wi all wedder op den Padd as vör 70 Johr?


Olenpleeg. Foto Andreas Bohnstengel/wikimedia commons

Wöllt wi in so en Welt leven? In en Welt, in de dat blots Lüüd gifft, de jung, nett antokieken un sund sünd? Sünd Lüüd, de nich ganz glatt un schier sünd, würklich weniger weert? Sünd se dat nich weert, bi en Gedenkfier dorbi to sien? En Gedenkfier, in de dat üm Mischen geiht, de to jüm stahn hebbt? De sik vör se stellt hebbt?

Mi geit noch so'n ool'n Schnack dörch'n Kopp:

"'n beeten scheef hett Gott leev."

Gelt de noch?

Wa is de eentlich to verstahn?

Passt Gott för de, de dat nicht so licht hebbt, beter op? Kriegt de mehr Leevde vun em?

Ik denk, dat is anners: Gottvadder in Heben hett uns all, Se un mi, en grotes un godes Hart geben, dat wi uns Stimm opheben doot för all de Lüüd, de dat nich so good hebbt. Uns Broder Jesus Christus hett uns dat doch vörmookt. He hett sik sien Leevtied lang üm de kümmert, de seine Hülp bruken dään. He hett nüms wegschickt, för em geev dat keen "wert" orr "unwert", för em güng dat jümmers dorüm, sik för de intosetten, de Hölp bruukt. So, as dat ook de veer Männer in Lübeck daan hebbt.


Neonazis. Bild Wikimedia commons

Se leest de Predigten vun Bischop Clemens vun Galen ut Münster un föhlt dat liekso.
An den Bischop, an den "Lööw vun Münster", dor kunn de Nazis nich rankamen, dat harr en Opstand geven, denn he weer wegen siene Predigten wiet öber Münster rut bekannt un vele Lüüd sünd vun wiet her kamen, em to höörn un to ünnerstütten.

Liekers an de veer lütten Preesters in Lübeck, dor kunnen de Nazis ehr Macht utspeeln. Dor weern se stark. Und dat hebbt de veer mit jümehr Leven betahlen müsst.

Un hüüt?

Wi hier?

Wi mööt keen Bang üm uns Leven hebben, wenn wi för de instaht, de nich för sik sülben sorgen könnt. Un Arbeit gifft dat för uns mehr as noog.

Wi wüllt uns so insetten, as Gottvadder uns dat opdraagen hett:

Lot uns opstahn gegen de Ungerechtigkeit in uns Arbeitswelt, dat de, de nich so recht mitkamen köönt, de swack sünd, nich mehr utsorteert warrt.
Lot uns opstahn, wenn dat bi uns wedder so warn sall, dat blots junge, sunde, fein antokiekende Minschen en Recht op Leven hebben söllt.
Lot uns opstahn gegen de Armoot.
De Armoot in't Hart.
Lot uns opstahn, wenn hüüt noch Lüüd vun güstern de glieken Gedanken von güstern roopt un den rechten Arm no boben reckt.
Lot uns instahn för en Welt, in de dat keen Platz för Nazis gifft.


Verwundte Kinnersoldat


Kinnersoldaten

Leeve Gemeend,
wat würn Bischop von Galen, Johannes Prassek, Hermann Lange, Eduard Müller un Karl Friedrich Stellbrink uns hüüt wohl mit op'n Padd in uns Alldag geven? Wat is ehr Vermächtnis? Wat is uns Opgaav, dormit se nich ümsünnst hinricht worden sünd?

Amen.


Gottvadder,

to all Tieden röppst du Minschen ut uns Rund, de sik ganz besünners von dien Word anreugen laat un de ehr Leeven en ganz besünners Tüchnis vun diene Barmhardigkeet is. Wi dankt Di för den Glooben, de Hermann Lange, Eduard Müller und Johannes Prassek nich stillswiegen laten hett.
Tosomen mit Karl Friedrich Stellbrink sünd se di truu bleeven, trotz Terror un Bedrängnis dör de Nazis. För ehr Leev to di un to de Minschen sünd se in den Dod gahn.

Wi biddt di, lot uns dankboor ween för de veer Männer, de so ohn
Bangnis weern, för ehr Höpen op en beter Welt un för ehr grote Leevde.
Wi biddt Di, loot se uns en Vörbild för uns Leven sien.

Gottvadder,
du hest in en schwore Tied de veer Männer in Lübeck diene Leevde
maarken looten un jüm dormit Kraft geben. Kraft för eehr'n Glooben an uns Herrn Jesus Christus. Kraft för ehr egen Starben.

Dat Band ut ehr Blood much de evangeelsche und de katholsche Kark en Stück wieder tosomen bringen un uns tosomen instahn laaten för eene Welt, in de Ruum is för all Minschen. Loot uns jümmers tosomen an düsse veer Geistlichen denken un uns Glooben dorut nee'e Kraft un Moot kriegen.

Dorüm bitt wi Di dörch Dienen Söhn Jesus Christus, uns Herrn un Gott, de tosomen mit den Hilligen Geist un mit Di leevt un regeert in alle Ewigkeit.

Amen.


4.11.2012


na baven