En Pilgerweg in Jerusaleem

vun Rudi Witzke

Intoog in dat Hilligdoom

Den HERRN sien is de Eerd un wat se füllt,
den Eerdenkrink un de up em wahnt.
Denn he hett em över de Groten Wader gründt
un över de Driften trecht maakt.
Wokeen dörf up den Herrn sien Barg gahn,
wokeen dörf stahn an sien hillig Steed?
De unschullig is an sien Hannen un en reines Hart hett,
wokeen nich up Leigen un Bedreigen ut is
un nich falsch Eiden swört:
De ward den Segen vun'n HERRN kriegen
un Gerechtigkeit vun Gott sien Heil.
Dat ist dat Geslecht, dat na em frögt,
dat dor söcht sien Angesicht, dat vun Jakobs Gott.
Maakt de Doren wied un de Dören in de Welt hooch,
dat de Ehren-König intreckt!
Wokeen is de König vun de Ehren?
Dat is de HERR Zebaoth, he ist de König vun de Ehren.

Psalmsänger David achter't Dungdoor

Tieden vun Truur un Tospraak —
De Doren vun Heven sünd nich sloten.

Na de drei Weken vun Truur över dat Daalrieten vun den Tempel, de "Daag vun Tosetten" nömt ward, kamen de söven Weken vun de "Tospraak". So leven un glöven dat de Juden dörch alle Tieden, so ok dit Johr. So fiern se ehre Schabbaths. Siet lange, lange Tiet duurt dat "Daalrieten un Ümbringen" un dat Tosetten un dat Söken na Troost vele Male drei un söven Weken. Un nüms weit, woans Freden warden schall. Is dor gor keen Höpen toseggt? Keen Tospraak, dat dat Grugen en Enn hett. Orrer nu doch dörch den UNO-Besluss 1701? Den Updrag vun Gott an Bush! Ne, so nich!

Noch hebbt se de nich alle Doden vun den letzten Libanon-Krieg ünner de Trümmer ruthaalt. De Minschen in dat verwööst Land hebbt Hunger un Dööst. Dor laavt sik de syrische Präsident, dat he de Hisbollah so düchtig mit Raketen unnerstütt hett. Dor hebbt de Palästinenser en niegen Helden. De Hamas fiert. De Föhrer vun de Hisbollah Nasrallah is de Sieger över Israeel, tönt se luud. Un de lütten Jungs in'n Libanon övt för de Hisbollah! Kinnersuldaten! Dat is en Schann, leger kann't nich kamen. De iraksche Präsident Ahmadinedschad will de Juden in't Meer jagen.
Un nu schallen uns Suldaten tosamen mit anner UNO-Suldaten dor hen un mit gode Wöör to Land un See för Rauh un Ornung sorgen un uppassen, dat de Hisbollah vun de Syrer keen Waffen kriegt. Dat is denn woll dat Märken ut de 1002. Nacht!

Aver George W. Bush is de gröttst Maker! He is uns un den Nahen Oosten schickt vun sienen "Gott", dat he up sien Wies allens in Ornung bringt.

He hett dat den palästinenschen Präsidenten Abbas so seggt:

"God told me to strike at al Qaida and I struck them, and then he instructed me to strike at Saddam, which I did, and now I am determined to solve the problem in the Middle East. If you help me I will act, and if not, the elections will come and I will have to focus on them."

Gott stah uns bi! Wenn de "vun Gott beropen Kierl", as he seggt, na Afghanistan un Irak mit UNO-Suldaten orrer annre in'n Libanon, Irak, Syrien un Israel uprümen will.

Bagen vun de daalreten Hurva-Synagoog

Kunnen Kriege egenlich vergeten sien, wenn Israelis un Palästinenser na Bibel un Koran leven dään? De Israelis hören nich, wat de grote Ben Chorin jüm seggt hett, dat se hören schallt, wat Mose seggt hett: "Schma Israeel!" Dat sünd denn keen Juden un Moslems mehr, de sik dor an de Gurgel gaht. Dat geiht de eenen un de annern üm Besitt un Macht in Nahoost. Un Hatt is en gode Andriever. Machtpolitik geiht üm.

Wenn dat Machtpolitik is, denn schallen se ok de tohören Wöör an ehre Dören un Doren schrieven. Denn blieven aver Judendoom un Islaam un Christendoom buten vör bi dat, wat dor Minschen eenanner andoon. Solk Politik hett mit Religonen nix to doon. De Krieg wiest sien Fraatz. Dat Leed un de Smarten vun Minschen sünd Gott sien Leed un Smarten.

In en jüüdsches Beden heit dat:

De Doren vun'n de Groot-Tögschen mögen sik versluten,
de Doren vun't Himmelriek sünd nienich verslaten.
Dröge Samen warden Wörteln drieven,
wenn de Sünn upgeiht, slaten Ogen warden upklinkt…
De Armen warden sik schöön inkleden un de Lahmen sik rögen.
Die Olen warden wedder jung sien un de Kranken vun Süük un Leiden heil.
In elkeen vun uns liggt de Wörtel vun all disse Gaven.
In elkeen, den dat leed deit, wat he falsch angahn is, in elkeen,
de över den Smart klaagt.
Kiek, de Heven över Di strahlt up.
De Gewichten kamt in't Liekgewicht.
De Doren vun Höpen sünd apen.

Wi willt buten üm de Muur Jerusaleems un dörch alle Doren en Pilgerweg gahn un uns an uns Beden un Singen, uns Höpen un Bidden ut vergahn Johren erinnern un dat wedderhalen. Nu eerst recht, wo de Gefohr besteiht, dat Bush "Gott sienen Roop" nakamen will. — Wi willt een besünnern Pilgerweg gahn, up den wi all drei groot Religionen huutnah beleven, wenn wi mit de Minschen snacken.

Damaskus-Door

Dat Damaskusdoor is dat gröötst — vun na Meinen vun de Lüüd das schöönst — Door vun de ümmuurt Ole Stadt vun Jerusaleem. Dat liggt an de Nordsiet vun de Ole Stadt. Een kümmt vun dor in dat aravsche un in dat christlich Veerdeel. De Naam kümmt vun de Straat, de vun dat Door na Damaskus föhrt.

De araavsch Naam Sülendoor geiht trüch up ein römsche Siegessüül, de to Tieden vun Kaiser Hadrian upstellt wöör. Al domaals weer dor en Door, dat Aelia Capitolina heiten hett. Up de ole Koort vun Madaba vun Jerusaleem in Jordanien ut dat Johrhunnert is de Siegessüül to seihn.

Mosaik vun Madaba

Dat Door, as wi dat hüüt seiht, wöör upricht tosamen mit niege Deile vun de Jerusalemer Muur unner Sultan Süleyman in de Johrn 1535-1538.

Hüüt steiht dat Damaskusdoor twüschen West- un Oost-Jerusaleem un is de wichtigste Togang för Footgänger. To de Geschäfftstieden und mosleemschen Gebedstieden wimmelt dat dor vun Minschen. An keen Steed begegen sik de ünnerscheedlich Gruppem vun de israeelsche un palästinensche Gesellschop un ok narrns in de Ole Stadt sitten christlichen Karken so dicht un bunt as an't Damaskusdoor tosamen. Aver: De modernen Israeelis fehlt hier ganz.

Al in den Buu vun dat Door sünd lütte Ladens un fleigen Händler. Vun hier is dat en Kattensprung na de Via Dolorsa un na uns evangeelsch Kark un na dat Goorngraff vun de Anglikaner.

Dat Güllne Door orrer dat Door vun't Barmen

Dat Güllne Door orrer Door vun't Barmen is dat einzig Door, dat stracks up den Tempelbarg föhrt. In de Tiet vun de Osmanen wöör dat Door versegelt. An't Enn vun de Daag ward de Messias de Stadt Jerusaleem dörch dit Door betreden. Dat Door ward sik denn updoon. Schreven steiht:

Un he föhrte mi trüüch up den Weg to dat buterst Door vun dat Hilligdoom, dat na Oost wiest. Dat weer aver verslaten. Un de Ewige sää to mi: Dit Door schall verslaten sien, dat schall nich upmaakt warden, un keen Minsch schall dörch dit Door dörchgahn. Denn de Ewige, de Gott Israeels, kümmt hier rin. Also schall dat verslaten blieven.

Un wieldat de Messias nich över Gräwer geiht, hebbt de Moslems vör dat Door en Freedhoff anlegt. — Inge hett sik dat nau anseihn un is denn aver as Fruu ahn Koppdook mit lude Wöör verjagt worrn.

Dat Zionsdoor

Dat Zionsdoor is 1549 ünner Sultan Suleiman buut. Wokeen vun Süüd kümmt, geiht dörch dit Door. Dat is de Togang to't jüdsche Veerdeel. Dat Door hett den Binaam "Door vun'n Propheten David", wieldat na islaamsch Överlevern Davids Graff up den Barg Zion liggt. Annahmen ward ok, dat hier de "Saal vun't letzte Avendmahl" is.

Över dat Door kannst een Lock seihn, dörch dat bi en Belagerung de anstörmen Fienden mit kaken Wader övergaten wöörn. In dat Door geiht de Weg scharp in rechten Winkel in een anner Richt. Dat schull de Rieder hinnern, licht dörch dat Door dörchtobreken.
1967 schööt de israeelsch Armee vun Mount Zion över dat Gehenna-Daal up dit Door, dat se de Ole Stadt vun hier störmen un besetten kunnen.

Dat Löwendoor

Dat Löwendoor, ok Stephansdoor, föhrt in'n Norden vun'n Tempelbarg vun Osten in dat muslimsche Rebett vun de ümmuurt Stadt. Butensiets kümmst vun Goorn Gethsemane den Barg hoch.

Sien Naam kreeg dat Door vunwegen twei Leopardenreliefs up de Butensiet vun de Muur, de de Lüüd för Löwen ansehgen. De tweite Naam, "Stephans-Door", kümmt vun dat schreven Woort, na dat Stephan in de Neeg vun dat Door as Märtyrer Stephanus "steinigt" wöör. De vun dat Löwendoor in de Stadt föhren Straat geiht na poor hunnert Meter in de Via Dolorosa över. Dat Löwendoor ist de bedüdenst Togang vun de Ole Stadt na'n Öölbarg. Wieldat dat Door ok to dat Graff vun Maria föhrt, heit dat Door up Araavsch ok Mariendoor.

In de Neeg is de Kark St. Anna, wo wi faken "Dona nobis pacem!" sungen hebbt. In'n Schadden vun't Löwendoor hebbt wi mennigeen Stunn seten, ehrdat wi na een Statschoon vun de Via Dolorosa güngen un wedder lange Tiet in fleten Strom vun singen christlich Pilger ümspeult still seten un in uns rinhorkten. Uns Meditatschoon! "Hier kunn de Liedensweg sien!" In den Söß-Daag-Krieg keem de israeelsch Armee dörch dit Door in de Ole Stadt. De Löcker vun de Granaten sünd noch in dat Door to seihn.

Dat Jaffadoor

Dat Jaffadoor liegt an de Westsiet vun de Ole Stadt direktemang neven den Davidstorm. Vun hier kümmt een in dat christliche un armeensche Wahnquarteer. Up aravsch heit dat Door ok "Hebron-Door". De Naam kümmt vun de Straat, de vun hier hen na Jaffa föhrt. Neven dat Door wöör 1898 en Breesch in de Muur slaan, so dat Kaiser Wilhelm II. bi sienen Besöök vun dat Osmaansche Riek mit sien grote Staatskaross in de Stadt föhren kunn. Hier hett Wilhelm II. kort Theodor Herzl drapen. Noch hüüt kannst mit'n Auto hier in de Ole Stadt föhren. Ok de Präsident Clinton is bi sienen Besöök hier lang kamen, höödt von minnst 10000 Suldaten. Wi hebbt em nich seihn, wi kemen gor nich in de Neeg, aver nahsten hebbt wi de Suldaten utfragt. De harrn dat Meinen: "Lohnt sik nich! Wi hebbt uns blots den Bein in'n Buuk stahn! Un wi sünd mööd as de Hunnen."

Dat Herodesdoor

De Naam "Herodesdoor" kümmt vun de Pilger in't Middeloller, de glövten, dat dat Huus vun Herodes Antipas, de Jesus na de Bibel ok in de Bicht nahmen hett, in de Neeg stahn hett.
Anner Namen sünd Schaapdoor un Blomendoor. Ok dörch dit Door kümmt een in de Ole Stadt vun Jerusaleem. Een kümmt an ehr Eck in Nordoost ut dat Muselmanenveerdeel to de araavschen Wahnrebetten in Oostjerusaleem. Wokeen Moslems kennen liernen will, mutt sik hier för'n goden Praat Tiet nehmen. Un ehr swatte un översöte Tee, to den se di wiß inladen, wirkt Wunner.

Dat Dungdoor

Dat Dungdoor (ok Messdoor, Affalldoor) is een vun de acht Doren, dörch de een in de Ole Stadt vun Jerusaleem kümmt. Dat liggt nau Süüdwest vun den Tempelbarg. De Naam kümmt dorvun, dat dit Door siet dat 2. Johrhunnert dorför nütt wöör, Affall ut de Stadt to smieten. Hüüt kümmst vun dat Dungdoor direktemang na de Klaagmuur. Up den Weg dorhen hett vele Johr de David, den up't Foto seihn kannst, Psalmen sungen, en Jeruslemer Originaal.

Dat Niege Door

Dat Niege Door is ok en Door vun de Ole Stadt. Du kannst dat in de Nordwest-Eck vun de ümmuurt Stadt finnen. In'n Vergliek mit de annern Doren föllt dat Niege Door nich up.

De Naam küümt dorvun her, dat dit Door eerst 1889 inricht wöör, dorüm dat een lichter na dat christlich Rebett vun de Ole Stadt kamen kunn. Glieks achter dat Door stahn de Franzööschen Scholen för araavsche Christen. Dat wimmelt vun söte Kinner in ehr Schooluniformen. Na, un denn kaamt de staatschen Buuwarken vun de Karkenverwaltungen.

Vör Grünnen vun den Staat Israeel 1948 bit to de Innahm in'n Söß-Daag-Krieg weer de Dörchgang slaten.

Uns Pilgerweg na de Doren un dörch de Doren vun Jerusaleem is to Enn. Wi hebbt mit vele Lüüd ut all Religionen snackt, över de Wöör "Besitt, Macht, Hatt un Politik" an de Dören un Doren "Shalom, Salem, Freden" schreven un weiten woll, wo wenig dat an allens ännert.

Inge un ik, wi sünd nau dissen Pilgergang tweimaal de ganze Läng gahn, öftins längere orrer korte Ennen. De Sang vun de Muezzins un Glocken mengelerten sik to een Sang vun Freden. Dortwüschen tröcken Schöler vun en Rabbischool Richt Westmuur as to ein Fier. Dat weer al, as wenn de drei Religionen to lieke Tiet, an lieke Steed tosamen den Herrn lavten. Natüürlich blots in uns as Wunschbild. Dat muttst beleven, süß kannst Di dat nich vörstellen.

Ik mucht den Pilgerweg noch maal gahn. Un ik mucht woll ok för de UN-Suldaten in'n Südlibanon demonstreern, de dor nu doch nich "robust" wachen schullt, de da aver ahn Waffen Wunner vullbringen schallt, dat dat Dootslaan uphört, demonstreern, dat dat nich na Bush sien Beropen dörch sienen "God" geiht. Uns Vadder Gott, bewohr uns vör sülfst beropen Propheten! He geev uns all sienen Freden!

UNO-Suldaten un UNO-Hund up de Golan-Bargen, wo se siet 1974 för Rauh sorgen schüllt.
Wi kunnen se 1988 besöken. Foto: Öösterrieksches Bundsarchiv

Shalom, Salem, Freden!