Horst Wernecke vertellt:

Ossenpadden dörch Holsteen


Ossenpadden geev dat in dat 15., 16. un Anfang dat 17. Jahrhunnert in Holsteen in de Hauptsaak dree. De böbelste güng vun Sleswig un över Kiel, Preetz, Plön, Ahrensbök direktemang na Lübeck un weer 'n reinen "Versorgungsstrang". De Ossen, de vun Jütland her up düssen Weg randreven wörrn, lannen forts in de Slachthüüs.

De beiden annern harrn noch 'n ganz anner Bewennen. Up de wöör nicht blots dat fette Slachtveeh in de holsteenschen Städte un Dörper dreven, man ok ganze Koppeln vun 40 bit 50 Stück däänsch "Magerveeh" över Land bröcht. Düsse "Stallossen" wöörn in 't Fröhjohr in breede Prahme över de Elv sett un wannern denn dorch dat wiede Neddersassenland bit na Holland un dat Rheinland hendaal. Weern de Ossen eenmol dor nerrn, dennso hebbt de Lüüd de up jüm ehr egen Wischen fettmaakt un denn slacht.

De Hollänner bruken dat veele Ossenfleesch to Hauptsaak as Proviant för jüm ehr groote Hannelsflott, de ja dunn bit in alle Welt seilen dee. Wat an Ossen över de Elv güng, hebbts dorwegen in de besten Tieden bit to 70 Perzent upköfft.

De Fröhjohrsdriften güngen bi Rendsborg, dat dunn een vun de rieksten Tollstädte weer, över de Eider. Vun 1553 bit 1620 sünd hier Johr för Johr bi 40000 Deerten verrollt worrn. Achter Jevenstedt deel sik de Ossenpadd. De westen föhr över Brinjahe, Hohenwestedt, Itzehoe, Horst un Elmshorn na Uetersen. Vun dor weer 't nicht mehr wiet bit Wedel. Wedel harr in de Tieden den gröttsten Deertenmarkt vun ganz Nordeuropa! Vun 1496 bit 1604 steeg de Ossentransport över de Elv vun 8200 Stück up över 30000 an. De Graf vun Holsteen — un laterhen ok de König vun Dänemark — harr hier dörch dat Toll- un Fährgeld so groote Innahmen, dat de Hamborgers ganz niedsch na de Rieksgrafschaft Pinnbarg-Holsteen röverschulen deen. In mancheen Fröhjorstiet woorn ganze Ossenherden wegen dat lange Töben in den Wedeler Haben oftins ok vun Blanknees na Buxtehud röverbröcht.


Foto Uwe Mohr

De anner Ossenpadd güng achter Jevenstedt na Oosten to. He leep över Brammer, Nortorf, Timmaspe un Krogaspe na Niemünster. In Brammer kann een up den "Ossenbrook" achter de Brammer Au hüüt noch de Tradden nagahn. Un in Timmaspe heet de Gasthoff to Erinnerung an de doren Tieden "Zum goldenen Ochsen". Dat is wull wohr, dat de Krögers, de ehr Weertschaft an den Ossenpadd liggen harrn, sik männigmol 'n "gollen Nees" verdeent hebbt. Hier geev dat nicht blots "Kost un Loschie", man för blanke Dalers ok Water un Foder för de Deerten. Sodennig molken Köh för de Nacht mit an de Rickels fasttütert worrn weern, so hör de Melk den Kröger. Un dat weer oftins so veel, dat een de gor nicht wedder loswarrn kunn! Schaden harrn de Anwahners vun so'n Ossenpadd jümmers denn, wenn en Herd mol dörchgahn un den Anbu in Goorns un up Feller in Gruus un Muus trampeln dee.

Niemünster harr up den "Kleinflecken", neem hüüt de Weekenmarkt is, süllm 'n Deertenmarkt. Hier hebbt sik männigmol Arbeiterfamiljen ut de Gegend tosamendaan un sik denn alltohoop en ganzen Ossen köfft. Süüden vun Niemünster föhr de Padd över Wittorf ut de Stadt ruut. De Weg heet door jümmers noch "Ochsenweg". Denn güng 't över Brokenlande, Dorotheental un Wiemersdörp na Bramstedt. De Bramstedters harrn ok 'n egen Ossenmarkt. En "Toslag" gell dor blots, wenn een sik in en Krink um den Roland dreemol gegensiedig "luud un vernehmlich" in de rechte Binnenhand slaan harr.

Vun Bramstedt ut güng de Tuur na Lentföhrden, neem sik de Weg na Süüden gaveln dee. De een föhr över Heidkaten, Langeln un Heede na Ellerhoop. Dat Magerveeh wöör denn över Tornesch un Uetersen na Wedel dreven. De Padd, de süüden vun Ellerhoop aftwiegen dee, bröch de Ossen in Sünnerheit in 'n Harvst över Kummerfeld, Pinnbarg un Schenefeld na de Knakenhauers nerrn de Jakobi-Kark in Hamborg. De anner Gavelweg süüden von Lentföhrden föhr over Kaltenkirchen na den Utgang von Ulzburg. Hier gavel sik de Weg all wedder mol. De een föhr över Harksheid na 'n "Ossentoll" to. Dat weer de Stadtgrenz na Hamborg, neem de Drievers ehrn Toll to betahln harrn. Hier hebbts oftins versöcht, de Koppeln up den "Schmuggelstieg" över de Tarpenbek to bringen.


Ossendrift in Holsteen. Hey, Cowboy!

De anner Ossenpadd güng denn vun Henstedt ut över de Dörper Speckel, Wilstedt, Tangstedt, Duvenstedt, Bergstedt, Volksdörp, Rahlstedt un Steenbek de Veerlannen upto. Süüden vun Bergedörp wöörn de Magerossen denn up den olen "Kirchenheerweg" över Kirchwerder de Zollenspieker Elvfähr uptodreven. Hier sünd in de Tieden Johr för Johr üm un bi 7000 bit 10000 Stück Veeh översett worrn. Den Winnst hebbt sik de Städte Lübeck un Hamborg deelt.

Nu mutt een sik de Ossenpadden nicht as 'n faste graade Landstraat vörstellen, dat weern mehrstendeels ganz unegale, krökelige, deepsannige un brache Landstremels, up de oftins nix anners wassen dee as Silvergras, Bessenheid un Krattholt. Se legen mehrstendeels up dat "Holsteensche Hügelland", na de Maschen to tominnst doch up 'n Geestrand. So haal een sik keen "natte Fööt". Man bi Slechtweder kunn de Tuur dörch Mudd, Schiet un Dreck al suur noog warrn. Hier baben weer ok dat Drinkwater beter as in de soltige Masch, un bito kunn een veel lichter dörch de sannigen Furten över Beeken un Flüss kamen. En Vördeel weer för de Ossendrievers ok, dat dat up den Geestrand 'n ganze Reeg lütte Siedlungen un Kröög geev. Dor kunn een för de Nacht goot ünnerkrupen (Krupunder!).

Up den Ossenmarkt un in den Hoben mutt dat in Wedel oftins ok Bedrug un Striet geven hebben, denn in de Marktornung stünn to'n Bispill den Sinn na:

  • De Ossenkoppeln ward na Ankamen in de Prahme daan.
  • Uns Verwalter dörv keeneen vörlaten, ok wenn em Geld baden ward.
  • Fährlüüd schullt na olen Bruuk för jede Koppel Ossen 1 Daler hebben, man de Ossenhändlers dörft nicht twee Koppeln to een maken.
  • En Ossenhändler schall sik nicht erdreisten, gegen en annern to "freveln". Striet schall na olen Bruuk ünner den Roland vördragen un na Klaag, Antwoort un Raat slicht warrn.


Foto Antje Heßler


Na de Översicht över de Bidrääg
Literatur:
1. Quellen zur Geschichte Schleswig-Hoisteins, Teil I, flensburger Arbeitskreis für Stadt- und Regionalforschung, Verlag Schmidt & Klaunig, Kiel 1987
2, Von Jütland an die Elbe, Jürgen Pieplow, Karl Wachholtz Verlag, Neumünster 1983


28.10.2014


na baven