Gabriele Diekmann-Dröge forschket
äöwer
Spraoke un Kultur
|
Nedderdüütschk off Plattdüütschk?
Gastbidrag van Gabriele Diekmann-Dröge
Nedderdüütschk off Plattdüütschk is
dat nich dat süfftige? Väle Lüe bruukt disse beiden
Wör so up dei süfftige Ort, för ehr is dat gliek.
Väle glöwt uck: Nedderdüütschk is dat "vörnähmere"
Wort, dat man in dei Spraokwätenschkup bruuken dait. Dorbi
säggt dei plattschnacken Lüe einfach "Platt"
off uck Plattdüütschk, wenn sei ehre Spraoke neumt.
In Wohrheit sitt dor mehr achter. Wenn wi in historischke Ünnerlaogen
kiekt, denn seiht wi, dat dei olle Naome för dei Spraoke in
Norddüütschland in dat Middelöller nich äöwerein
was. Ut dat Middelnedderdüütschke, dat man so van 1200
bit 1600 schnackde un schreef, kaomt dei Wör "sassischk,
nedderlänischk, nedderdüütschk". Off et heet
blots "düdischk", dat is düütschk. Dit
Wort "düütschk", dat schull don gägen dei
latienschke Spraoke staohn, bruukde man tau dei Tied uck för
dei nedderländischke Spraoke dat englischke Wort "dutch"
hätt sich bit vandaoge hollen.
Wenn man dei Spraoke wiederhen in den Süden van Düütschland
mennde, dei Dialekte, wo wi vandaoge hochdüütschk tau
säggt, denn heet et "äöwerlendischk off äöwerdüdischk"
off uck "düdischk". Man markde woll dei Ünnerscheide
tüschken dat norddüütschke un dat süddüütscke
Schnacken, aower dat was dorbi nich so wichtig. Un wenn uck
dei Lüe schnackden don jao meist mit ehre Naobers ümmetau,
dei dei süfftige Spraoke off uck den süfftigen Dialekt
bruukden. Un upschräwen Texte, dei eiher äöwer einen
grötteren Ruum wegkömen, kreegen in dei meist mündlick
warken Sellschkuppen dei allermeisten nich maol tau seihn. Baobenschkoop
kunn bi dei Lüe bold nümms läsen.
Dat ännerde sick eiers sachte mit dat Erfinnen un Wiedergäben
van den Baukdruck in dat 15. un 16. Johrhunnert. In disse Tied bruukde
man eiersmaols dat Wort Plattdüütschk: In den Titel
van eine nedderländschke Bibel, dei man 1524 in Delft druckde,
heit dat, sei was "in goeden platten duytsche" verfaotet.
Dormit wull man dorup henwiesen, dat et kienen latienschken, sünners
einen Text in Volksspraoke geef, den man gaut läsen kunn.
Dat platte Land. Bild: Ludgerd Lüske.
Klick op Tau'n Vergröttern!
Dat Wort "platt", dat hier för eine dägte Reklaome
stünd, kummp ut dat Franzööschke, wor "plat"
för "klor, einfach un best tau verstaohn" stünd.
Äöwer dat Nedderländschke is et denn in den nedderdüütschken
Spraokruum kaomen, wor man et (off mit off aohne dat Verbinnen mit
"düütschk") taun Beneumen van dei eigen Spraoke
bruuken dö. Dat was uck sünners nödig, wiel in dei
süfftige Tied dat Hochdüütschke uck in den norddüütschken
Spraokruum rinköm, eiers as Schrift-spraoke (aff 1550) un dornao
aff dat 19. Johrhunnert uck as schnackte Spraoke.
Wi seiht so: Dat Wort Nedderdüütschk is eiers
maol öller un taun tweiden wieder faotet. Dormit mennt man
uck dei ölleren Spraokstufen, dat soneumte Oldnedderdüütschke
van rund 750 bit 1200 un dat all neumte Middelnedderdüütschke.
Dorbi staiht Plattdüütschk blots för dat Neinedderdüütscke
aff dat 16. Johrhunnert. Plattdüütschk is somit
blots ein Deil van dat heile Nedderdüütschke un
dat Wort hätt etymologisch gornix mit dat "platte Land"
tau daun.
Südollnborger Platt: Ludgerd Lüske,
26.02.2023
5.3.2023
|