Bruukwiesen ut fröher Daag: Fastelavend Opschreven un Digitalbiller vun Rudi Witzke |
||
|
An'n Dingsdag, den 8.
Februor 2005, is wedder Fastelavend. Un dat is de Dag, wo dat groote
Fasten losgeiht. "Söven Weken ohne!" heit dat hüüt.
De Passioonstiet fangt an. As Jungs kennten wi nix vun Karneval un "Taaataaataaa!" in Mainz orrer Köln. Fasching un Rosenmaandag kennten wi ok nich. De kemen wat later mit dat Radio vun'n Senner Königswusterhausen. "Heitwecken" geev dat aver jümmer, de kennten wi, ok in de legen Tieden. Uns Öllern kunnen uns blots nich verkloren, wat dat dormit up sik harr. Mutt ik dat hüüt versöken. Een kunn glöven, dat "Fastelavend"
wat mit dat Woort "fasten" to doon hett. So is dat nu
afsluut nich. In dat hoochdüütsche Wöörbook
vun Weigand vun 1909 kriggst Upklärung. Dat Woort kümmt
vun dat olddüütsche Woort "fasön"
"söken upfinnen". 1691 kennt een denn dat Woort
"fasen", ut dat so üm 1741 "faseln" ward.
Un dat bedüüdt denn "wild rümmertoven, wirren
Kraam snacken, Unsinn drieven, Lüüd tarren". Dat
dään se denn all in griese Vörtieden. Lang bevör
de "Narren" los weern. De Lüüd fierten dat Högerkamen
vun de Sünn, dat Trüchkamen von de grönen Natuur
unbannig, ruug un mallerig. "Almosen
geven armet nich, Wi kennt de Reedwies ut de letzte Reeg vundaag noch as "Unrecht
Gut gedeihet nicht." In düsse Bedüden is denn ok
"faseln" hier to verstahn. Un Mensing kann bewiesen, dat dat vun den Mätennaam "Hedwig" herkümmt. So kennt he Leeder, de bi dat Upwecken un Slaan mit de Rood sungen warden. Dit ierste stammt ut slewigsche Eck: "Stuuf
op, mien Hedewich, In Ostholsteen, besünners up Fehmarn, heit dat so: "Vundaag
is de Dag, Denn gifft dat ok noch den Bruuk vun "Heetwichschatten" ("schatten" Geld indrieven). De Dörpkinner trecken ohne Rood vun Huus to Huus un beden üm en Gaav. Tomeist warden se up de Deel versorgt. Dorbi seggen se in de Probstei dissen Spruch up: "Faßlamd
is pick un pick, Disse Spröök gifft dat in veele Afwannlungen fast överall in't sleswig-holsteensche Land. Avers nich bloots de Kinner sünd ünnerwegens. Ok de Junglüüd trecken mit Musik vun Hoff to Hoff. Se kriegen Wüst, Speck un Eier. De Gaven dregen se up Heu-Forken orrer Klootstöcker. Dat kümmt ok vör, dat se sik bi ehren Umtoog kurioos utstaffeeren. In Wellsee bi Kiel hebbn se eenen ut Holt schnitzten Pierkopp mit dorbi. Veele Beddelspröök sünd noch bekannt. Een geiht so: "Gun
Dag, Fru Mudder, De letzt Reig is denn de Inladung hen na'n Kroog. Dor ward dat Danzbeen swungen un de Döst löscht. Lang, lang is dat her, dat de Kinner in't Dithmarsche mit ehren
Schoolmeister vöran dörch dat Dörp tröken. De
Kinner süngen, un de Schoolmeister slöög de Trummel
dorto. Dat weer dorwegen so inricht, dat nich to veel Undöög
bereten wöör. De Lüüd fiern veele Daag so dull, dat de vergeten Köh
ut'n Stall brüllen: Wieldat vör hunnert Jahren noch an veele Steden hoch hergüng,
is dat woll so, wat de nu all vör dusend Jahren to Christen
döpten Sleswig-Holsteener en Mengels ut dat heidnische Fröhlingsfest
un de an'n neegsten Dag anfangen Passioonstiet fiert hebbn. "Faßlam,
hier nich! Fastelabend un Heitwecken sünd woll de beeden Wöör,
de vun all dat bunte Drieven in vergahne Tieden överbleven
sünd. Un wat kannst vun aflesen? Ik segg dat maal so: Ahn Geschicht vun uns Herkamen küseln wi denn nu dörch't "Internet" un dörch "virtuelle Welten". "Viren" pieren uns. Orrer dat Puschenkino plaastert uns de Oogen to. Wat ut uns woll noch ward? Ik glööv, wi warden uns noch eiß na dat Mengels vun Bruukwiesen vun uns Vörfahren lengen. Bruukwiesen hebbt ole
Wörteln, Rudi Witzke |
|
|
||
Befraagt bi alle Bidrääg
to Bruukdoom heff ik:
Otto Mensing, Schleswig-holsteinisches Wörterbuch, 6 Bände, Neumünster, 1925-1935 Klaus Groth, Quickborn, Leipzig, 1871 F.L.K Weigand, Deutsches Wörterbuch, 2 Bände, Gießen, 1909 Jaretzki-Geith, Die Deutschen Heilpflanzen, 2 Bände, Berlin(?), 1937 Susanne Fischer-Rizzi, Medizin der Erde, Legenden, Mythen, Heilanwendungen unserer Heilpflanzen, Achte Auflage, München, 1994 Johannes Scherr, Deutsche Kultur-und Sittengeschichte, Köln, ?? Harte/Harte, Plattdeutsches Wörterbuch, Bremen, 1986 Renate Herrmann-Winter, Plattdeutsches Wörterbuch, Rostock, 1985. Bovento hebbt mi öllere plattdüütsche Frünnen un Frünninnen vertellt, wat se noch weiten. Rudi Witzke 6.2.2005
|