Bruukwiesen ut fröher Daag: Aust un Austköst Opschreven vun Rudi Witzke |
||
|
Daglöhnersche vun den Gootshoff Köhren hebbt Klaus Groth 1866 beden, enen Riemel för de Övergaav vun de Arnkroon an de Herrschaft an den Dag vun de Austköst to schrieven. Dat dä he denn un nöömte sienen Riemel: Mit einem Erntekranz Wat noch so slimm steit inne
Welt:
"Heuwagens
hebbt dat hilt to arn, Seggt Klaus Groth över disse besünner Tiet. Un so is mi denn ok. To mien Kinnerbelevnis gehört, dat ik so af söß Johr bi't Ankamen vun dat letzte Foder den "Herrn" en Loffgedicht upseggen müßt un de Inspekter de "Arnkroon" övergeev. Ehrer de "Arnköst" för de Grooten losgüng, mascheerten alle Jungs un Deerns ut't Dörp hen na de Fru "Oberamtmann" un kregen en Tüüt gele Bontje. Veele Johre later dörfft ik mit de Landjugend in Rockstedt en grootes Oornfest utrichten. Kann een hier nalesen. Nu harr vör een Johr dat Dörp Grünnungsjubiläum. Dor wöör dit Fest besünners nennt un lavt. Bi Mensing steiht, dat de Bruukwiesen in Sleswig-Holsteen vun 1850 jümmer mihr verswunnen sünd. Möhsaam sammelt he, wat ole Lüüd em noch vertellen köönt:
De letzte Garv ward smückt un in enen Uptoog na Huus hen dragen. De letzte Garv bi't Inföhren ward as Möhm, wat hier so veel as "Mütterchen" bedüüdt, rutputzt un up'n letzten Wagen mit Juchheien na'n Hoff bröcht.
In de Probstei ward dat letzte Foder bloots half-vull laadt un mit Barken-Buschen orrer en Krink smückt, de an en Tinken vun de Stakelfork hangt. Kann vörkamen, dat dit besünnere Foder veerspännig na Huus hen kümmt. Stakers un Ladersche föhren mit disse "Juuchföör" orrer "Maienfoder', as man up Fehmarn seggt, vör dat Herrnhuus. Bi de Raps-Saat-Arn ward bi dat lezte Foder en Strohpopp maakt. De heit "dat Saatwief", "de Saatpopp", "de Saatjumfer". Ladersche un Stakers ropen luud "Hor! Hor!" Fraag mi nich, worüm de Strohpopp nu een "Hoor", eine "Hure" sien mutt orrer so ropen ward! Weiten wöör ik dat schonst gern. Dat is ok Bruuk, dat een paar Halms up jeedeenen Slag stahn blieven. Ik kenn dat gor nich anners: Vadder paßte up, dat bi't Appel- orrer Berenplücken twei, drei Appels orrer Beren an'n Boom bleven. Liek weer dat bi de Wörteln, Kantüffeln, Zippeln un anneres Grööntüüg. De bleven in de Eerd. Dat weer Wodan sien Deil. Dat "Wodans-Aavt" halen sik in'n Winter de Vagels, dat Grööntüüg denn woll Hasen un Kaninken. Up wat gröttere Hööf, de en "Herrschaft"
hebbt, kamen de Snidders, wenn allens meigt is, up'n Hoff un strieken
ehre Seißen. Dat's en kuriose Musik! Un denn draugen se, dat
se nu alle Kohlköpp afmeigen willn. In lesten Ogenblick kümmt
de "Herrschaft" mit een Buddel Kööm. Een Buddel
reikt aver nich. De Snidders kriegen ornlich wat gegen den Döst.
Abends gifft dat "grote Grütt", Bookweiten-Grüüt
mit'n Stück Bodder in de Midd orrer Ries-Grütt mit sötes
Beer. Dat mutt so veel kaakt warden, da de Lüüd dat nich
upeten kriegt, süß mutt negsten Abend noch eiß
"grote Grütt" spendeert warden. Meist gifft dat blots besünneres Eten: Gruvensupp mit Krinten, Rookfleesch, Wittbroot un bunte Mehlbüddels. Fröher wöör up de gröttern Hööf in
Oostholsteen in'n Keller vun de Meierie "spiest". Dat
geev frische Supp mit Klüten, Rindfleesch mit Plumpen, dicken
Ries un Kööm un Punsch. De "Herrschaft" eet
an dissen Dag tosamen mit de Lüüd. Hier överreikte
de Grootdeern ok de Arn-Kroon mit en hochdüütschen Riemel.
Wokeen bi de Aust en Foder ümsmeten harr, "den Windmöllern
maakt harr", müßte den iersten Danz maken. Wokeen
de letzte Arn-Arbeid maakt hett, kriggt dat "Armrecht":
He ward besapen maakt. Hüdigendags hett en Buur veele Maschinen un ganz wenig Lüüd. Wieldat een mit Maschinen nich fiern kann, föllt dat Arnbeer ut. Dat Oorndank-Fest blifft in de Kark de groote Festdag. De Karken sünd vull. Un sünd de Tieden noch so kruus, Minschen vergeet dat Danken nich. Un so willn wi dat ok dit Johr doon: "All
Daag, de de Eerd besteiht, blifft dat so: 1. Mose 8,22
|
|
|
||
Befraagt bi alle Bidrääg
to Bruukdoom heff ik:
Otto Mensing, Schleswig-holsteinisches Wörterbuch, 6 Bände, Neumünster, 1925-1935 Klaus Groth, Quickborn, Leipzig, 1871 F.L.K Weigand, Deutsches Wörterbuch, 2 Bände, Gießen, 1909 Jaretzki-Geith, Die Deutschen Heilpflanzen, 2 Bände, Berlin(?), 1937 Susanne Fischer-Rizzi, Medizin der Erde, Legenden, Mythen, Heilanwendungen unserer Heilpflanzen, Achte Auflage, München, 1994 Johannes Scherr, Deutsche Kultur-und Sittengeschichte, Köln, ?? Harte/Harte, Plattdeutsches Wörterbuch, Bremen, 1986 Renate Herrmann-Winter, Plattdeutsches Wörterbuch, Rostock, 1985. Bovento hebbt mi öllere plattdüütsche Frünnen un Frünninnen vertellt, wat se noch weiten. Rudi Witzke 3.10.2004
|